Galaksimizin Diski Düz Değil, Burulmuş!
Altı yıl önce uzaya gönderilen Global Astrometric Interferometer for Astrophysics (Gaia) isimli uzay teleskobunun amacı galaksimizin görülmemiş de- recede detaylı üç-boyutlu haritasını çıkarmaktı. Galak- simizde bulunan minimum 100 milyar yıldızın %1’ini detaylı bir şekilde gözleyen Gaia yeni bir bulguya ulaştı. 2019 yılında açıklanan bir çalışmaya göre milyarlarca yıl- dız, gaz ve toza ev sahipliği yapan galaksimizin diskinin düz değil de burulmuş olduğu ortaya çıktı. Elde edilen sonuçlara göre galaksimizin merkezinden dışarıya doğru gidildikçe burulma miktarının arttığı ve galaksimizin dis- kinin neredeyse bir S harfine benzediği ortaya çıktı. Ça- lışmayı gerçekleştiren ekip bu derece duyarlı üç-boyutlu bir harita elde etmek için Klasik Cepheid türünden de- ğişen yıldızları kullanarak öncelikle duyarlı uzaklık he- sapları yaptılar. Klasik Cepheid türü değişenler yıldızımız Güneş’ten 20 kat daha büyük kütleli ve minimum 10.000 kat daha parlak olabilir. Bu tür değişen yıldızlar düzenli bir zonklama ve dolayısıyla düzenli bir parlaklık değişi- mine sahiptir. Bu sayede çok duyarlı uzaklık hesabı yap- mamızı mümkün kılarlar. Galaksimizin yapısı hakkında yeni ufuklar açan bu çalışma sayesinde galaksimizdeki yıldızların hareketleri, galaksimizin diskinin yapısı ve geleceği hakkında çok değerli bilgiler elde edilmiş oldu. Gaia uzay teleskobunun bilgimize katkısı bununla sı- nırlı kalmadı, galaksimizin şimdiye kadar gerçekleştiril- miş en duyarlı kütle ve büyüklük hesabını yaptı. Bu he- sap için galaksimizin diskinin üst ve altında yer alan ve daha az madde yoğunluğuna sahip “halo” denilen bölge- de yer alan küresel yıldız kümelerinin hızları kullanıldı. Gaia ve Hubble Uzay Teleskobu’nun verileri birleştirilerek küresel kümelerin hız değerleri çok duyarlı bir şekilde elde edildi. Gaia sonuçlarına göre galaksimizin daha önce hesaplanan değerlerin iki katı kadar kütleye yani yakla- şık 1,5 trilyon Güneş kütlesine sahip olduğu anlaşıldı.