İslam medeniyeti gibi bir kavram düpedüz 19. yüzyılın icadı. Hem de batılı oryantalistlerden çok doğuluların benimsediği bir icad. Joseph Hammer bu kavramı hemen hiç kullanmaz, ondan önce Giambattista Toderin ve hatta Dimitri Cantimir de kullanmaz. Sonraları Gibb ve bazıları bu kavrama bulaşmağa başlar. Brockelmann «İslam kavimlerin Tarihi»nden söz eder, ama İslam kültürü ve edebiyatı gibi deyimlerden uzaktır : Arab edebiyatı, Arab kültüründen bahseder ve onları inceler.
Hegel 19. yüzyıl başında «Doğu dünyası>> der, doğu salt İslam değildi onun için. Doğu dünyası nihayet göreli bir coğrafya çizgisidir; Avrupanın doğusundaki tüm toplumları kapsayan, bir dünya… Rönesansdan beri Avrupa Akdenizin doğusuna karşı yoğun ve ciddi bir ilgi duymuştur, Ama Avrupada İslam bugünkü anlamda değil, olduğu gibi din olarak anlaşılan bir kavramdır. Müslümanlardan ve İslamdan sözedildiğinde, bazen Arap , çoğunlukla. Türk sözkonusudur. 17, 13 ve 19, yüzyıl başının orientel denen dünyası Avrupanın doğusuydu. Aydınlanma düşünürleri içinde Voltaire İslam için olumlu yargılamalarda bulunan biri. Voltaire, Doğuda despot yönetimin varlığını ve özgür sanatın bulunmamasın islamla değil, eski Yunan kültürüne uzak kalmak ve semitik kültür çevresinin kalıplarını benimsemekle açıklar.
18. yüzyılın İngilteresi Fransız aydınlanmasından daha soğukkanlıdır. Simon Ockley History Of The Saracens’ini yazarken uygarlığın bu dönemine soğukkanlılıkla bakar. Ünlü Edward Gibbon ise, dünya uygarlığına katkıda bulunan İslamdan ve islam tarihinden sözeder. Böylece olumlu betimlemeler olumsuz betimlemeler ile varoldu.
Kaynak: İlber Ortaylı