Marjinal Fayda ve Bireyin Talep Eğrisinin Elde Edilişi
Kardinalist fayda yaklaşımının bu basit modelini kullanarak, tüketici talep eğrisini elde edebiliriz. Grafik 2.6’da x malı için toplam fayda ve marjinal fayda eğrileri çizilmiştir. Toplam fayda x3’de maksimuma ulaşırken, bu düzeye kadar marjinal fayda pozitif değerler almaktadır. Marjinal faydanın bu pozitif kısmı tüketici talebi ile ilişkilidir. Gerçekte MUx’in bu pozitif kısmı bireyin talep eğrisidir. Örneğin Px 1 fiyatında faydasını maksimize eden tüketici x1 kadar tüketim yapmalıdır. Px 2 fiyatında x2 kadar tüketmelidir. Bu fiyatlarda başka bileşimlerin olması maksimizasyonu sağlamaz. Grafikte x’in marjinal faydası parasal değerlerle ölçülmektedir. Yani bir birim daha fazla x malı tüketmekle paranın marjinal ikame oranı dikkate alınmaktadır. Şayet MUx parasal değerlerle açıklanmamış olsa idi, bu türde talep eğrisi çizemezdik.
Tercihler ve Tüketici Dengesi
Kardinalist yaklaşımın talep teorisini, birden fazla mal durumu içinde genelleştirebiliriz. Örneğin; n sayıdaki mal için her malın marjinal faydasının fiyatına oranı tüm mallar için eşit olunca denge koşulu sağlanmaktadır. Formülasyon ile açıklarsak;
Böylesi bir durumda tüketici daha az y malı alarak tasarruf ettiği parasıyla daha fazla x malı almalıdır. Böylelikle tüketicinin harcamasında bir değişiklik olmaksızın toplam faydası artacaktır. Şimdi bir bireysel tüketiciyi dikkate alarak açıklamalarımızı sürdürelim. Bu bireyin cebindeki parayla sadece iki mal satın alabileceğini varsayalım. Bu mallar; A malı ve B malı olsun. Bireyin hem A malı hem de B malına ilişkin tercihleri Tablo 2.3’te özetlenmektedir. Bu arada, A malı ve B malı tercihlerinin zaman ve diğer değişkenler değiştiğinde de değişmediğini varsayıyoruz. Tabloda 2’nci ve 6’ncı sütunlar sırasıyla A malının (TUA) ve B malının (TUB) toplam faydasını göstermektedir. 3’üncü ve 7’nci sütunlar ise A malının (MUA) ve B malının (MUB) marjinal faydasını göstermektedir. Bu fayda listesi, bir haftalık zaman diliminde bu bireyin tüketim kararlarıyla birleştirilsin.
Her iki ürüne ilişkin kararlar verilirken akla gelen, tüketici sepetine hangi malın gireceğidir. Tüketici bu kararı verirken, öncelikli olarak verdiği para birimi başına fayda düzeyini kendisine rehber alır. Her aşamada bireyin benzer karşılaştırmayı yaptığını düşündüğümüz zaman ilk parayı en çok faydayı sağladığı mal için kullandığı görülecektir. Aşağıda düzenlenen tablo, fiyatlar ve gelir düzeyi veri iken (A malı fiyatı 200, B malı fiyatı 50, gelir 800 TL’dir.), tüketici sepetine ilk olarak neyin gireceği, tüketicinin tüm parasını kullandığı varsayımında tüketicinin alabileceği mal ve hizmet bileşenin ne olacağını özetlemektedir. Tüketici her karar aşamasında cebindeki bütçesini temel alarak, alacağı ürünün birim başına marjinal faydasını dikkate alarak karar vermektedir. Tüketicinin tüm parasını harcaması sonucunda bu tüketicinin sepetinde 3 adet A malı, 4 adet B malı bulunmaktadır. Tüketicinin kendisine en çok faydayı sağladığına inandığı ve tüm gelirini kullandığı bu noktada tüketici dengesi oluşmaktadır. Tablo 2.4’te de aynı sonucu görmekteyiz. Bu bileşenin belirlenmesinde temel belirleyici;
