İktisada Giriş: Uzun Dönemde Üretim
Uzun dönemi kısa dönemden ayırt eden en belirgin özellik, uzun dönemde artık sabit girdi yoktur ve dolayısıyla tüm girdiler değişken girdi durumundadır. Uzun dönemde üretimde kullanılan tüm girdiler değişken girdiler olduğundan dolayı, azalan verimler yasası bu dönemde geçerliliğini yitirir. Uzun dönemde tüm girdilerin miktarlarının değişebiliyor olması beraberinde ölçek ve ölçeğe göre getiri kavramlarını getirmektedir. Tüm girdilerin üretimde kullanılan miktarlarının aynı oranda değişmesi üretim ölçeğinin de değişmesine yol açacaktır. Üretim ölçeğindeki bu değişimin toplam üretim düzeyi üzerinde yaratmış olduğu etkiye bakmak suretiyle ölçeğe göre getiri konusunda yargıda bulunulabilir. Ölçeğe göre getiriye ilişkin üç ayrı olası durum söz konusudur ve bu durumlar: Ölçeğe göre sabit getiri (verim), ölçeğe göre artan getiri (verim) ve ölçeğe göre azalan getiridir (verimdir). Tüm üretim faktörlerinin (girdilerinin) aynı oranda arttırıldığı durumda toplam ürün miktarının ne oranda değişeceğini gösteren ölçüte ölçeğe göre getiri denir. Ölçeğe göre getiriyi şu şekilde formülleştirebiliriz:
Ölçeğe göre sabit getiri üretim sürecinde tüm girdileri aynı oranda arttırdığımızda üretimdeki artışın girdilerdeki artışla aynı oranda olduğu durumu ifade eder.
Ölçeğe göre artan getiri üretim sürecinde tüm girdileri aynı oranda arttırdığımızda üretimdeki artışın girdilerdeki artıştan daha fazla olduğu durumu ifade eder.
Ölçeğe göre azalan getiri üretim sürecinde tüm girdileri aynı oranda arttırdığımızda üretimdeki artışın girdilerdeki artıştan daha az olduğu durumu ifade eder.
Tablonun okunuşu şu şekildedir: Z firmasının üretimde bir birim sermaye girdisi (K=1) ve üç birim emek girdisi (L=3) kullandığında ulaşacağı toplam üretim düzeyi 8 birimdir. Ya da Z firmasının üretimde üç birim sermaye girdisi (K=3) ve dört birim emek girdisi (L=4) kullandığında ulaşacağı toplam üretim düzeyi 28 birimdir. Tablo 6.2’deki diğer tüm değerler bu şekilde okunabilir. Şimdi başlangıçta üretimde kullanılan emek ve sermaye miktarlarının sırasıyla L=1 ve K=1 olduğunu varsayalım. Bu durumda üretim düzeyi Q=6 birimdir. Z firmasının üretimde kullanılan emek ve sermaye girdilerini %100 arttırdığını varsayalım. Bu varsayım dâhilinde firma üretimde L=2 ve K=2 birim kullanarak Q=10 birim ürün elde ediliyor demektir. Böyle bir durum için ölçeğe göre getiriyi aşağıdaki gibi hesaplayabiliriz: Toplam ürün düzeyindeki yüzdesel değişim:
Ölçeğe göre getiri için yukarıda hesaplamış olduğumuz 2,6>1 olduğundan ölçeğe göre artan getiri söz konusudur. Son bir örnek olarak başlangıçta üretimde kullanılan emek ve sermaye miktarlarının sırasıyla L=2 ve K=2 olduğunu varsayalım. Bu durumda üretim düzeyi Q=10 birimdir. Z firmasının üretimde kullanılan emek ve sermaye girdilerini %50 arttırdığını varsayalım.
Bu durumda firma, üretimde L=3 ve K=3 birim kullanarak Q=15 birim üretim gerçekleştiriyor olacaktır. Böyle bir durum için ölçeğe göre getiriyi aşağıdaki gibi hesaplayabiliriz: Toplam ürün düzeyindeki yüzdesel değim:
