İktisada Giriş: Toplam Fiziksel Ürün ile Toplam Maliyet Arasındaki İlişki
Şimdi maliyet eğrileri ile toplam fiziksel ürün eğrileri arasındaki ilişkiyi açıklayacağız. Grafik 6.2 (a), (b), (c) ve (d) panellerinde yer alan dört grafik yardımıyla bu ilişki gösterilmektedir. Kısa dönemde bir firmanın üretimi arttırması ancak kısa dönemin tek değişken girdisi olan emeğin üretimde kullanılan miktarını arttırmak ile mümkündür. Bundan dolayı firmanın emek girdisi için yapacağı ödemeler toplamı firmanın kısa dönem değişken maliyetler toplamını verecektir. Diğer taraftan firmanın kısa dönemde üretim kapasitesini (sermaye girdisini) değiştirmesi mümkün olmadığından dolayı, sermaye girdisi firmanın kısa dönem toplam sabit maliyetlerini oluşturur. Varsayalım ki, günlük olarak firma bir işçisine w=20 TL ödüyor olsun. Kısa dönemin tek değişken girdisi emek olduğu için, firmanın bir günlük üretimine ilişkin değişken maliyetler toplamı çalıştırılan işçi sayısı ile emeğin günlük ücretinin çarpımından oluşacaktır. Firmanın kısa dönemdeki sabit girdisi olan sermaye girdisine günlük olarak birim başına r=50 TL ödediğini varsayalım. Bu durumda firmanın bir günlük üretimine ilişkin sabit maliyetler toplamı sermayesinin günlük birim fiyatı ile kullanılan miktarının çarpımı tarafından verilir. Firmanın kısa dönemde kullandığı sermaye girdisi miktarının sabit kaldığını yani kısa dönemde üretimde kullanılan sermaye girdi miktarının değişmeyip üretim farklı düzeyleri için aynı kaldığını biliyoruz. Kısa dönemde kullanılan sabit sermaye girdisi miktarının K=16 birim olduğu varsayımıyla firmanın farklı üretim düzeylerine ilişkin sabit maliyetler toplamı 800 TL (TFC=rxK=50×16=800 TL) olacaktır. Bu 800 TL’lik sabit maliyetler toplamının kısa dönemde tüm üretim düzeyleri için (hiç üretim yapmadığı durumda dâhil olmak üzere) değişmeyip aynı kalacağı unutulmamalıdır.
Bu durumda firmanın kısa dönem toplam maliyetleri, toplam sabit maliyetlere istihdam edilen işçi sayısına bağlı olarak değişen değişken maliyetlerin ilave edilmesi ile bulunur. Toplam maliyet eğrisi, farklı üretim düzeyleri ile söz konusu bu farklı üretim düzeylerini gerçekleştirebilmek için firmanın katlandığı toplam maliyetler arasındaki ilişkiyi gösterir. Grafik 6.2’de yer alan dört panel yardımıyla kısa dönemde bir firmanın toplam maliyet eğrisinin toplam fiziksel ürün eğrisinden nasıl elde edileceği gösterilmektedir. Grafik 6.2 (a)’da, toplam fiziksel ürün eğrisi gösterilmektedir. Grafikten anlaşılacağı üzere, artan marjinal verimlilik bölgesinde üretimde kullanılan emek miktarı arttıkça üretilen ürün miktarı artarak artmakta; bundan sonraki bölgede ise azalan marjinal verimliliğe geçildiği için üretilen ürün miktarı azalarak artmaktadır. Artan marjinal verimlilik bölgesinde emeğin üretimde kullanılan miktarı arttıkça elde edilen toplam ürün miktarı artan oranda artmasına karşın, toplam maliyet ve değişken maliyet miktarı azalarak artacak demektir. Ancak, artan marjinal verimlilik bölgesinden sonraki bölgede emek miktarındaki her bir birim artışın toplam fiziksel ürün miktarını azalan oranlarda arttırmasından dolayı, bu bölgede toplam maliyet ve değişken maliyet eğrileri artarak artmaya başlarken toplam fiziksel ürün eğrisi azalarak artmaya başlayacaktır. Grafik 6.2 (a)’da yatay eksende üretimde kullanılan günlük işçi sayısı gösterilirken, dikey eksende günlük toplam fiziksel ürün miktarı gösterilmektedir. Grafik 6.2 (a)’nın eksenlerinin yerini değiştirirsek, yatay eksende günlük toplam fiziksel ürün miktarı, dikey eksende ise günlük işçi sayısı yer alacaktır ve bu durum Grafik 6.2 (b)’de gösterilmiştir. Grafik 6.2 (c)’de gösterilen toplam değişken maliyet eğrisi Grafik 6.2 (b)’de gösterilen toplam fiziksel ürün eğrisi ile aynı şekle sahiptir. Bu iki grafik arasındaki tek fark eksenlerde yer alan değerlerden kaynaklanmaktadır. Grafik 6.2 (c)’nin dikey ekseninde değişken maliyetler ve yatay ekseninde ürün miktarı yer almaktadır. Belli bir üretim düzeyi için kullanılan emek miktarını emeğin fiyatıyla çarptığımızda söz konusu üretim düzeyini gerçekleştirmek için firmanın katlandığı değişken maliyetler toplamını elde ettiğimizi belirtmiştik. Emeğin fiyatının veri olduğu varsayımıyla, firmanın günlük üretim miktarını artırmak istediğinde katlanacağı toplam değişken maliyetlerini belirleyen tek unsur üretim sürecinde istihdam edilen işçi sayısı olacaktır. Dolayısıyla Grafik 6.2 (c)’de yer alan TVC eğrisi firmanın farklı üretim düzeyleri ile bu üretim düzeylerini gerçekleştirmek için katlandığı değişken maliyetler toplamı arasındaki ilişkiyi gösteren bir eğridir. Her bir üretim düzeyi için değişmeyip sabit kalan sabit maliyeti değişken maliyetlere eklediğimizde her bir üretim düzeyi için toplam maliyeti elde etmiş oluruz. Farklı üretim düzeyleri ile bu üretim düzeylerini gerçekleştirmek için firmanın katlanmış olduğu toplam maliyetler arasındaki ilişkiyi gösteren toplam maliyet eğrisi Grafik 6.2 (d)’de gösterilmektedir. Panel (a) ve (b)’de günlük 60 birim ürün elde edebilmek için 4 işçi çalıştırılması gerekmektedir. Günlük 60 birim ürün üretebilmek için katlanılan değişken maliyet toplamı, işçi sayısı ile ücretin çarpımı olan 80 TL (TVC = wxL = 20×4 = 80 TL)’ye eşit olacaktır ve bu durum panel (c)’de gösterilmektedir. Firmanın sabit maliyetler toplamı 800 TL olduğuna göre, 60 birim ürün elde edebilmek için katlanacağı toplam maliyet düzeyi, sabit maliyet ile değişken maliyetin toplamı olan 880 TL olacaktır ve bu durum panel (d)’de gösterilmektedir. Yani,
TC = TFC +TVC = 800 +80 = 880 TL olacaktır.
TFC’nin bir doğru şeklini almasının nedeni, üretimin sıfır düzeyi de dâhil olmak üzere herhangi bir üretim düzeyinde toplam sabit maliyetlerin değişmeyip aynı seviyede kalıyor olmasıdır. Panel (d), ayrıca TC eğrisini de göstermektedir. TC eğrisi, TFC doğrusunun dikey ekseni kestiği noktadan (üretim düzeyinin sıfır olduğu noktadan) başlayan ve her bir üretim düzeyinde TVC eğrisi ile aynı görünüme sahip bir eğridir.