İktisada Giriş Ünite 7 Özet
Dört Temel Piyasa Yapısını Sıralayabilecek ve Piyasaların Temel Özelliklerini Özetlemek
İktisatçılar çok sayıdaki endüstriyi dört ayrı piyasa yapısı içerisinde gruplandırmakta ve incelemektedirler. Bu dört piyasa yapısı; tam rekabet, monopol, monopolcü rekabet ve oligopoldür. Tam rekabette ürün homojendir, piyasa giriş ve çıkışlarda çok kolaydır, alıcı ve satıcı tam bilgiye sahiptir ve firmaların fiyat belirleme gücü yoktur. Monopolcü rekabette ürün farklılaştırılmıştır, endüstride yeterli sayıda firma vardır, piyasaya giriş ve çıkış kolaydır, firmaların fiyat belirleme gücü vardır ve fiyat dışı rekabet stratejilerini kullanırlar. Oligopolde ürün farklılaştırılmış veya standardize edilmiştir, her firma rakiplerinin kararları tarafından etkilenir, piyasaya giriş ve çıkışlar zordur. Monopolde tek firma tek ürün satar, endüstri büyüklüğü firma büyüklüğüne eşittir, firmaların piyasa girişlerinin ve çıkışlarının önünde büyük engeller vardır.
Tam Rekabet Piyasası İçin Gerekli Koşulları Listelemek
Tam rekabet piyasası için gerekli koşullar;
• Piyasada çok sayıda alıcı ve satıcının olması,
• Piyasadaki firmalar tarafından satılan ürünlerin homojen olması,
• Piyasadaki tarafların fiyat, kalite vb. konular hakkında tam bilgiye sahip olması,
• Firmaların piyasaya çok kolay girmesi ve çıkabilmesidir.
Rekabetçi Firmanın Kârını (Zararını) Nasıl Maksimize (Minimize) Ettiğini Tanımlamak
Rekabetçi firma, marjinal maliyetinin marjinal hasılatına eşit olduğu çıktı düzeyinde kârını (zararını) maksimize (minimize) eder. Bu çıktı düzeyinde TR>TC ise firma normal üstü kâr elde eder ve kârını maksimize eder. Bu çıktı düzeyinde, aynı zamanda, AR>ATC’dir. Eğer marjinal maliyetin marjinal hasılata eşit olduğu çıktı düzeyinde TRTVC olmalıdır. Bu gayret için firmanın değişken maliyetlerini karşılaması gerekir. Diğer bir ifadeyle ARAVC’a olması gerekir.
Piyasa Giriş ve Çıkışların Ekonomik Etkinliği Nasıl Sağladığını Açıklamak
Tam rekabet piyasasındaki ekonomik kâr veya zarar, sırasıyla, piyasaya yeni firmaların girmesine veya mevcutların piyasadan çıkışına neden olur. Piyasaya giriş ve çıkışların tamamlandığı döneme uzun dönem denir. Uzun dönemde tam rekabet piyasasında faaliyet gösteren firma dengesi; ATC’nin minimum olduğu üretim düzeyinde gerçekleşir. Bu üretim düzeyi firma için optimum ölçek olup, firmanın tam kapasiteyle etkin olarak çalıştığını gösterir. Firmanın MC eğrisi daima ATC’nin minimum noktasından geçtiğinden, uzun dönemde tam rekabetçi firmalardan hiçbiri aşırı kâr veya zarar durumunda bulunamaz. Piyasadaki tüm firmalar sıfır ekonomik kâr elde eder. Bunun anlamı; MC=MR=AR=P=minATC’dir. Uzun dönemde sadece tek firma için değil, endüstrideki tüm firmalar için piyasa koşulları değişmediği sürece normal kâr düzeyinde oluşan dengede bir değişme olmaz. Böylece normal kâr düzeyinde mevcut firmalar piyasada kalırken, yeni firmaların bu piyasaya girişini teşvik edecek herhangi bir faktör yoktur. Dolayısıyla endüstri içinde de denge sağlanmış olur. Tüm firmalar için tesis optimum ölçekte kurulur ve tam kapasiteyle çalışır. Bu etkin işleyiş sürecinde firmalar sadece normal kâr ile yetinmiş olurlar.
Artan, Azalan ve Sabit Maliyetli Endüstriler Arasındaki Farklılıkları Tartışmak
Sabit maliyetli endüstrilerde uzun dönem arz eğrisi tam esnektir. Artan maliyetli endüstrilerde, endüstrinin genişlemesi faktör fiyatlarını ve minimum ortalama maliyeti arttırır. Endüstride daha yüksek fiyat düzeyinde daha çok çıktı üretilir. Sonuç olarak, daha çok çıktı daha yüksek fiyat düzeyinde arz edileceğinden uzun dönem arz eğrisi pozitif eğimli olacaktır. Çok nadir de olsa, bazı endüstrilerde genişleme olduğunda, firmalar daha düşük faktör fiyatlarıyla karşılaşmaktadır. Bu gelişme piyasaya yeni firmaların girmesine neden olacaktır. Bunun yanında piyasa genişledikçe girdi fiyatları düşecektir. Bu gelişme piyasaya giren firma sayısını daha da arttırırken, aynı zamanda varolan firmaların da daha çok üretim yapmasına neden olacaktır. Bu tür endüstrilerin uzun dönem arz eğrisi aşağıya doğru eğimli olacaktır.