Temel Veteriner Genetik Ünite 5 Özet
Genlerin nasıl etkileştiklerini açıklamak
Genler bulundukları konuma göre birbirleriyle farklı şekillerde iletişimlerde bulunurlar. Bunlardan birincisi allel gen etkileşimleridir. Diploit organizmaların homolog kromozomlarının karşılıklı lokuslarında bulunan ve bir özelliği belirleyen bu allel genler birbirlerini etkiledikleri gibi allel olmayan genler arasında da etkileşimler olabilir. Bu genler birbirlerinin etkilerini tamamen ya da kismi olarak engelleyebilir, örtebilir. Böylelikle fenotipte bu genlerin etkileri görülmez. Bazı durumlarda birlikte hareket ederek fenotipte etkileri birlikte görülebilir. Baskın genler etkilerini tek başlarına oldukları birleşimlerde de gösterebildikleri halde çekinik genlerin etkilerini gösterebilmeleri için homozigot birleşimde olmaları gereklidir.
Allel gen etkileşimlerinin neler olduğunu ve birbirlerini nasıl etkilediklerini açıklamak
Baskınlık, eş baskınlık, kısmi ya da eksik baskınlık, üstün baskınlık gibi gen etkileşimleri allel olan genler arasındaki etkileşimlerdir. Bu etkileşimlerde genler alleli üzerine etki kurarak baskınlık etkisini, tam kuramayak eksik baskınlık etkisini gösterir. Bazı durumlarda heterozigot bireyler üstün baskınlık etkileri gösterebilir. Pleitropi kavramı da allel gen etkileşimlerinde açıklanan başka bir etkileşim biçimidir. Pelitropi’de bir genin birden fazla karekteri etkilediği görülür. Bunların yanında penetrans, ekpresivite gibi populasyon düzeyinde açıklanan gen etkileşimleri de vardır.
Epistazis’in ne olduğunu ve bunların çeşitlerini yorumlamak
Genler allel olmadıkları durumlarda da birbirlerini etkileyebilirler. Bu gen etkileşim biçimine epistazis denir. Bunlar da etkileyen genin baskın ya da çekinik olmalarına göre farklılıklar oluştururlar. Bu genlerin etkileşim durumlarına bağlı olarak da fenotipik görünümde farklı birleşimler olur. Pleitropik etkileşimde bir gen birden fazla karekteri belirlerken, epistaziste bir karekteri birden fazla gen belirlemektedir.
Epistatik gen etkileşimlerin nasıl gercekleştiğini tanımlamak
Kromozomların üzerinde bulunan genler enzim sentezini gercekleştirirler. Bazı karekterlerin belirlenmesinde birden fazla gen etkilidir. Bu karekterler biyokimyasal bir zincir sonucunda enzimlerin etkileriyle son ürünlerini yani fenotipteki karekterini ortaya çıkarırlar; örneğin kanat rengi gibi. Bu biyokimyasal zincir halkalarında bulunan genlerden biri etkinliğini çeşitli mutasyonlar sonucunda yitirirse enzim sentezlenemez ve zincir durur buna bağlı olarak son ürün farklı şekilde ortaya çıkar ve fenotipde başlangıçta olması gerektiğinden değişik olarak şekillenir. İşte bu zincirin başında bulunan bir gen değişime uğrayıp aktifliğini yitirirse o zincirin sonraki halkasında bulunan genlerin etkinliğine de etki etmiş olur.