Hayvancılıkta Kooperatif Çeşitleri ve Kooperatifleşme Düzeyi
Hayvancılık sektöründe kooperatifleşme yoluyla örgütlenmede üreticinin kendine yardım suretiyle ekonomik olanaksızlıklarını düzeltmek emeğinin karşılığını almak amacı güdülmektedir. Yaşam düzeyini yükseltme mücadelesi veren hayvan üreticileri genellikle dar gelirli, üretim faaliyetlerini büyük ekonomik olanaksızlıklar içinde yürüten, geleceğini hayvanına, kendi işgücü ve emeğine bağlayan kimselerdir. Son yıllarda oluşan hızlı ve sağlıksız kentleşme aracı hizmetlerini de beraberinde getirmiştir. Aracı hizmetlerinin hayvansal ürün pazarlanmasında verimliliğinin düşük olması nedeniyle bu tip hizmetler pahalı olmuştur. Böylece bir taraftan aracı hizmetlerinin pahalılığı ve etkin işlemeyişi, diğer taraftan da kredi temini ve finansman konusunda karşılaşılan büyük güçlükler, hayvan üretici ve yetiştiricisini yetersiz düzeydeki bir üretim süreci içinde tasarruf ve yatırımlardan geniş ölçüde yoksun bırakmıştır. Devletin koruma ve desteğinden mahrum olan bu kesim, her geçen gün daha ağır ekonomik ve sosyal yaşam mücadelesi vermek zorunda kalmıştır. Halkın sosyal ve özellikle eğitim yönünden yeteri kadar gelişmemiş olması, ekonomik güçleri zayıf ferdi teşebbüslerin bir araya getirilmesi gereğine olanak vermemiş dolayısıyla üretimden tüketime kadar hayvansal üretimde ve pazarlamada etkinliği sağlayacak güçlü hayvancılık kooperatifleri ve birlikleri oluşturulamamıştır. Diğer bir neden de kooperatifleşme hareketinin gerekli politik anlayış ve destekten mahrum kalmış olmasıdır. Türkiye’de ürün arzı yönünden rekabet koşulları içinde pazara getirilen malların başında hayvansal ürünler gelmektedir. Örgütlenmemiş ferdi işletmelerin aynı cins malları örgütlenmiş tüketici veya aracı kuruluşlar karşısında pazarlık gücüne yeterli ölçüde sahip değildir. Aynı pazardaki ürün fiyatları arasındaki bir tür yıkıcı rekabet, ürünlerin sürümünde kurulacak hayvancılık kooperatifleri işletmelerinin tek başlarına yapamadıkları pazarı etkileme ve pazarlık gücünü elde tutma olanağını da sağlamış olacaktır. Çağdaş iktisadi kalkınma düşüncesi kırsal alanı ihmal etmeden bir bütünlük ilkesi içerisinde sanayileşmeyi hedef alan politikadır. Türkiye’de kırsal alanın ihmal edilmişliği yanında diğer bir önemli gerçek de bitkisel üretime göre hayvancılığın daha da ihmal edilmişliğidir.
Her gelişmekte olan ülke gibi Türkiye’de yetişmiş eleman yetersizliği, gereksiniminin olduğu ve kooperatif yöneticisinin azlığı, çok amaçlı bir kooperatifleşmeyi zorunlu kılmıştır. Türkiye’deki hayvancılıkla ilgili üretim ve pazarlama kooperatifleri aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir. Bunlar:
• Kasaplık hayvan yetiştirme,
• Süt ve süt mamulleri,
• Kümes hayvanları, tavuk ve yumurta,
• Balıkçılık, su ürünleri,
• Tiftik, yapağı üretim ve pazarlama kooperatifleridir.
Bu üretim sektörlerinde kooperatifleşme girişiminin başarılı olması; üst örgütlenmeyi zorunlu kılmaktadır. Türkiye’de hayvancılık sektörünün kooperatifleşme faaliyetleri çeşitli bakanlıklar bünyesinde ve her bakanlığın kendi bünye ve amaçlarına göre yürütülmektedir. Bu bakanlıklar; Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ile Orman ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’dır. Türkiye’de kooperatifçiliğin gerek örgütlenme düzeyi, gerekse ekonomik güç olarak pek başarılı olmadığı söylenebilir. Başarılı kooperatifleşme örneklerinin azlığı da bu alandaki yetersizliğin başka bir göstergesidir. Bu nedenle hayvancılık kooperatiflerinin, ülke kalkınmasına katkısı sınırlı kalmıştır.