Genel Vergi Hukuku: Mükellef Haklarının Haklar İçindeki Yeri
Vergilendirme işlemi, devletle bireyler arasında bir işlem olduğundan bunun kanuni düzenlemesi olan vergi hukuku kamu hukukunun bir dalıdır. “Mükellef hakları” da bireylerin vergilendirme işlemiyle ilgili temel ilkelerden doğan veya devletten talep edebileceği haklardan oluştuğundan kamu hakları içinde yer alır. Mükellef haklarının insan hakları temelinden kaynaklı ve uluslararası alanda korunmasındaki esaslardan doğan yönünün negatif statü hakları olduğu görülmektedir. Mükellef haklarından, adil, eşit ve saygılı hizmet alma hakkı, başvuru hakkı, mükelleflere ilişkin bilgilerin gizliliği hakkı, özel hayatın gizliliği hakkı, belirlilik hakkı mükellefler için “koruyucu bir alan yaratan” ve bu bakımdan devletin herhangi bir tutumunu gerektirmeyen negatif statü haklarındandır. Diğer taraftan mükellef haklarından, bilgi alma hakkı, temsilci kullanma hakkı ile tarh ve tahsil sırasındaki haklar, idari yollar sırasındaki haklar, yargılama sırasındaki haklar ve denetim sırasındaki haklar ise mükellefler için devletten bir talepte bulunduklarında kullanabilecekleri ve bu bakımdan “isteme hakları” olarak da adlandırılan pozitif statü haklarındandır.
Yukarıdaki sınıflandırmada genellemelere gidilmekle birlikte mükellef hakları içinde yer alınan bazı hakların karma nitelikte olduğu görülür. Örneğin bilgi alma hakkı çerçevesinde kanunların yayımlanarak yürürlüğe girmesi mükellefler tarafından bir isteme davranışı yaratmaz iken mükelleflerin bilgi almak amacıyla özelge talebinde bulunmaları devletin pozitif bir davranışını gerektirir. Diğer taraftan yargılama sırasındaki haklardan mükelleflerin avukat bulundurma hakkı, mükellefler tarafından bir hizmet isteme sonucu devlet tarafından pozitif eylemi doğururken, adil yargılanma hakkının negatif statü haklarından olduğu bilinmektedir.