Orta Asya’nın Coğrafyası
Türklerin anayurdu olan Orta Asya çevresi sıradağlarla çevrilmiş olup çöl ve bozkırlarla kaplı 10.2 milyon kilometrekarelik bir bölgedir (Harita 1.6.). Gobi, Taklamakan, Karakum ve Kızılkum gibi çöller bu bölgede yer alır. Ayrıca büyük bir bölümü kapalı havza olan Orta Asya’da yer yer yüksekliği 7.000 m’yi aşan Altay ve Tanrı Dağları; (Görsel 1.4., 1.6.) Aral, Baykal ve Balkaş Gölleri; İrtiş, Amuderya, Sirderya, Orhun ve Selenga Irmakları bu coğrafyada bulunmaktadır. Bölgede oldukça sert bir karasal iklim hüküm sürmektedir.
Yaşanılan coğrafi bölgenin fiziki yapısı, toplumların hayat tarzının oluşumunda temel etkendir. Türk toplumunun yaşam tarzına da yaşadığı bölgenin coğrafi özellikleri şekil vermiştir. Tarımın sınırlı alanlarda yapılabildiği buna karşın otlakların geniş yer tuttuğu Orta Asya’da Türk boyları zorunlu olarak geçimlerini hayvancılık üzerine kurmuştur. Bu nedenle hayvancılık ile uğraşan Türklerin büyük çoğunluğu, konargöçer bir yaşam tarzını benimserken bir kısmı da yerleşik yaşam sürmüştür.
Eski Türk topluluklarının özellikle su kaynaklarına yakın, yaylak-kışlak hayatı üzerine kurulu bir yaşamları vardı. Böyle bir hayat tarzını, avcılık ve toplayıcılık ile geçinen toplumların yaşamları ile karıştırmamak gerekir. Konargöçer yaşam şekli, bozkırda doğa ile bütünleşmiş bir toplumun hayatını sürdürebilme mücadelesidir. Bu yaşam tarzında boylar, büyük sürüler hâlinde baktıkları hayvanların ürünleriyle hayatlarına devam edebiliyordu. Orta Asya’da yaşayan bütün Türklerin konargöçer bir hayat sürdürdükleri söylenemez. Türk boylarından bazıları, uygun tarım alanlarında hem tahıl hem de meyve, sebze yetiştirmiştir. Eski Türkler, yaşamaya uygun alanlarda yerleşik hayata geçerek şehirler kurmuş ve eserler meydana getirmiştir. Türkler, elverişli buldukları alanlarda hayat tarzlarını değiştirmiş, daha kolay ve rahat olan yerleşik yaşamı tercih etmişler ancak Türklerin çoğu, toplum özelliklerinin de etkisiyle bozkırdaki zor yaşamı daha çok benimsemişlerdir.