Hijyen ve Sanitasyon Temizlik Maddeleri: Deterjan
Avrupa Birliği mevzuatında deterjanların kullanımına ilişkin düzenlemelerin yapıldığı Deterjanlar Tüzüğünde ve mevzuatımızda bulunan Deterjanlar ve Deterjanlarda Kullanılan Yüzey Aktif Maddeler Hakkında Tebliğ’de deterjanın tanımı; “İnsan vücudunun temizliği dışında, yıkama ve temizleme işlemlerinde kullanılması amaçlanan sabunları ve/veya diğer yüzey aktif maddeleri içeren; sıvı, toz, pasta, bar, kalıp, kalıplanmış parça ve benzeri her türlü fiziksel formda olabilen; evlerde, kurumsal veya endüstriyel amaçlarla kullanılmak üzere piyasaya arz edilebilen herhangi bir madde veya karışım” olarak yapılmıştır. Bunun yanında kıyafet ve diğer çamaşırların önyıkama, durulama veya beyazlatılmasında kullanılan ve yardımcı yıkama karışımı olarak tanımlanan ürünler, çamaşırların yumuşatılmasında kullanılan yumuşatıcılar, genel ev temizliğinde kullanılan temizleyiciler ve yüzey temizleyiciler, endüstriyel ve kurumsal ortamlarda uzmanlaşmış personelce kullanılan temizlik ürünleri ile aktif maddesi organik çözücülerden oluşan çözücü bazlı ürünlerde deterjan olarak tanımlanmaktadır. Temizleme ve arındırıcı özelliği olan deterjanlara bazı özellikler kazandırmak amacıyla bazı kimyasal maddeler ilave edilmektedir. Bu ilave edilen maddeler deterjanların etkisini artırmakta fakat çevreye ve insan sağlığına da zararlı etkileri olmaktadır. Deterjanlara ilişkin tebliğ de bu zararlı olabilecek maddelerin azami düzeyde tutulması ve çevrede biyolojik olarak parçalanabilirliğinin sağlanması açısından denetiminin yapılabilmesi amacıyla yayımlanmıştır. Deterjanların yapısına katılan kimyasal maddeler aşağıda sıralanmıştır. Bu kimyasal maddeler katıldıkları miktar kadar deterjanlara kendi özelliklerini yansıtırlar. Deterjanları bu etkilerine göre de sınıflandırmak mümkündür.
• Halojenler: Kuvvetli asidik özellik gösterirler.
• Klorlu bileşikler: Mikroorganizmaları 20 dakika gibi bir sürede öldürürler.
• İyotlu bileşikler: Antimikrobiyal etkileri vardır.
• Yüzey aktif bileşikler: Suyun yüzey gerilimini düşürerek kire daha iyi etki etmesini sağlarlar.
• Alkali bileşikler: Mikroorganizmaların hücre zarı ve duvarı yapısını bozar. • Asidik bileşikler: Leke çıkarıcı ve koku giderici özelliği vardır.
• Ağartıcılar: Karışık renkli olmayan açık renkli kıyafetlerin beyazlatılmasında kullanılırlar.
• Alkoller: Antiseptik olarak kullanılırlar.
• Tuzlar: Suyun içindeki sertliğe sebep olan iyonlarla birleşerek çöktürürler ve çamaşır yıkama makinelerinde yumuşatıcı olarak kullanılırlar. Diş macunlarına köpürtücü olarak eklenirler.
• Eriticiler: Kir ve leke çıkarıcı etkileri vardır.