Ünite 3 – Sinir Sistemi İlaçları Özet
Sinir sisteminde ana görev birimini (nöron) tanımlamak.
Nöron sinir sisteminde ana görev birimidir. Hücre gövdesi, akson, dendrid gibi üç kısımdan yapılmıştır. İlaçlar dahil, dendridler ile uyarı alınır, hücre gövdesinde değerlendirilir, akson ile uygun cevap sinir ucuna iletilir ve görünen etki oluşur.
İletişim aracılarını bilmek.
Sinir ucuna gelen uyarının sinaps veya kavşak sonrası tarafa iletilmesi iletişim aracıları ile sağlanır. Burada iletimden birici derece sorumlu olan aracılar NM’ler diye bilinir; bunların başlıcaları Ak, dopamin, GABA, glisin, glutamik asit, 5HT, NA’dır. İletimin düzenlenmesi veya ayarlanması görevini ise nöro-modulatörler yapar; bu maddeler sinaps öncesi ucu veya sinaps sonrası zarın uyarılabilirliğini değiştirerek etkili olurlar. Nöro-modulatör olarak görev yapan maddelerin başlıcaları endorfinler, enkefalinler, P maddesi gibi maddelerdir.
Sinaps veya kavşakları ve buralarda oluşan olayları tanımlamak.
Sinaps veya kayşaklarda uyarının geçişi sağlanır. Ama, bu aşamaya kadar burada çok önemli birçok olay (NM madde sentezi, depolanması, salıverilmesi gibi) gerçekleşir. Salıverilen NM madde sinaptik aralığı geçerek reseptörleri etkiler ve reseptör sonrası olayları başlatarak sonuçta etkisini oluşturur. Bundan sonra NM maddenin etkisi sonlanır ve sinaps veya kavşak tekrar uyarılabilir hale gelir.
Sinaps veya kavşaklarda ilaçların etki yerlerini ve etkilerini açıklamak.
Sinir sisteminde ilaçlar etkilerini esasta sinaps veya kavşaklarda oluşturur. Burada NM’nin sentezini bozarak, NM’nin salıverilmesini etkileyerek (hızlandırarak veya engelleyerek), salıverilen NM’nin sinir ucuna alınmasını etkileyerek, sinir ucunda NM’nin depolanmasını bozarak, sinaps öncesi veya sonrası uçtaki reseptörleri etkileyerek (uyararak veya baskılayarak) gibi çeşitli mekanizmalarla etkilerini oluştururlar.