Hijyen ve Sanitasyon: Brucella spp.
Bruselloz dünyanın pek çok ülkesinde insanlarda ve hayvanlarda Brucella spp. tarafından meydana getirilen zoonoz bir enfeksiyondur. Enfeksiyon insanlarda “Malta Humması” veya “Dalgalı Ateş” olarak bilinmektedir. Hastalık özellikle koyun, keçi, sığır, manda, köpek ve diğer çiftlik hayvanları ile yabani hayvanlarda görülmekle birlikte, yabani hayvanların evcil hayvanlar için rezervuar olabileceği bildirilmektedir. Bruselloz dünya geneline yayılmıştır. Bazı gelişmiş ülkelerde de endemik olarak görülmektedir. Bruselloz hayvanlardan insanlara geçen bulaşıcı bir hastalık olup, insan sağlığı ve ekonomik açıdan önemli sorunlara sebep olmaktadır. Ayrıca Bruselloz, infekte hayvanlardan insanlara direkt veya indirekt olarak bulaşmaktadır.
Brucella spp. patojenik özelliklerine ve yerleştikleri konağa göre B. melitensis, B. abortus, B. suis, B. ovis, B. neatomae ve B. canis olmak üzere sınıflandırılmaktadır. Brucella spp. içerisinde insanlar için patojen olan 4 tür bulunmaktadır. Bu türler B. melitensis (koyun, keçi), B. abortus (sığır), B. suis (domuz) ve B. canis (köpek) olup, Dünya çapında insan Brusellozunun birincil kaynağını B. melitensis oluşturmaktadır. Brucella spp. küçük, hareketsiz, sporsuz, gram negatif kokobasillerdir. Brucella spp. 20-40 °C’de üreyebilmekle birlikte, optimum üreme sıcaklıkları 37 °C’dir. Brucella spp’nin üremesi için optimum pH değeri 6.6-7.4 olup, bu değer maksimum 8.7; minimum 5.8’dir. Brucella spp. ısı ve dezenfektanlara karşı dirençsiz olup, 62°C’de 23 dk’da, 74 °C’de 14 saniyede inhibe olmaktadırlar. Etkenler normal mide asidine karşı dirençsizdirler. Brucella spp. hayvanların barındığı ahırların tozlarında 6 hafta, atık yapmış hayvan fötusunde 75 gün, nemli toprakta 60 gün, musluk suyunda 4-8 °C’de birkaç ay, güneş görmeyen toprakta 70 gün, suda 35 gün, donmuş doku ve organlarda birkaç yıl, idrarda 30 gün yaşamaktadır.
Bruselloz, Dünya Sağlık Örgütü (WHO: World Health Organization), Gıda Tarım Örgütü (FAO: Food and Agriculture Organization) ve Dünya ve Hayvan Sağlığı Teşkilatı (OIE: World Organisation for Animal Health) tarafından dünyada oldukça sık rastlanan zoonoz bir hastalık olarak kabul edilmiştir. Hastalık Portekiz, İspanya, Güney Fransa, İtalya, Yunanistan, Türkiye ve Kuzey Afrika ülkelerinin içinde bulunduğu Akdeniz havzası ile Arap yarımadası, Hindistan, Meksika, Orta ve Güney Amerika gibi ülkeler ile birlikte hemen hemen dünyanın her bölgesinde gözlenmektedir. İnfeksiyonun insanlar arasında, özellikle de kırsal kesimlerde geniş bir şekilde yayılmasının temel nedenini infekte gıdalar, özellikle de çiğ süt ve çiğ sütten yapılan taze peynir, krema ve tereyağı oluşturmaktadır. Brucella infeksiyonları yaz aylarında insanların kırsal kesimlere seyahat etme imkanlarının artması ile süt ve süt ürünlerinden taze peynir ve kremayı taze olarak tüketmelerine bağlı olarak 4 kat fazla görülmektedir. Hastalık insanlara çiğ veya pastörize edilmemiş infekte süt ve süt ürünlerinin tüketilmesinin yanında infekte karkas, infekte uterus ve akıntıları ile direkt temas, kontamine tozların inhalasyonu sonucunda da bulaşabilmektedir. Ayrıca hastalık insandan insana, organ ve kan nakilleri, cinsel ilişki ve anne sütü ile geçebilmektedir.
Koruma ve Kontrol
Brucelloz ile mücadelede sürü sağlığına dikkat edilmesi, hayvanların Brucella enfeksiyonlarına karşı aşılanması, hasta hayvanların sürüden ayrılması, kontamine materyaller ile temasın engellenerek imhasının yapılması, üreticilerin ve halkın bilinçlendirilmesi için gerekli eğitimlerin yapılması, peynir üretiminde mikrobiyolojik kalitesi iyi olan sütün pastörize edilerek kullanılması, açıkta denetimsiz ve kontrolsüz bir şekilde yapılan peynir satışının engellenmesi gerekmektedir.