Bir Piyasada Tüketici ve Üretici Artığındaki Değişmeler
Daha önce açıklandığı gibi, tüketici artığı piyasa denge fiyatı ile talep eğrisi arasındaki alanı, üretici artığı ise denge fiyatı ile arz eğrisi arasındaki alanı vermektedir. Bu ikisinin toplamı ise toplam artığı vermektedir. Serbest bir piyasada bu toplam artık maksimuma ulaşmaktadır. Çünkü X’dan daha az (örneğin X1) üretilip satıldığında tüketicilerin bu mala verdikleri değer (talep eğrisi), üreticilerin bu miktarı üretmekten dolayı katlandıkları maliyeti (arz eğrisi) aşmaktadır. Dolayısıyla miktarı arttırmak toplam artığın büyümesine neden olacaktır. Bu ise refahın artması demektir. Birtakım hükûmet politikaları uygulamaları çerçevesinde bu toplam artıkta değişiklikler ortaya çıkmaktadır. Örneğin; üretilen her birim başına vergi konulduğunda, piyasada alışveriş hacmi daralmakta ve miktar X’ın altına düşmektedir. Grafik 5.18’de bu verginin refahı nasıl etkilediği üzerinde durulacaktır.
Vergi öncesinde tüketici artığı AeP* üçgeninin alanına, üretici artığı ise P*eB üçgeninin alanına eşittir. Birim başına e1V kadarlık vergi uygulaması sonucu tüketici artığı D+E kadar azalmıştır. Üretici artığında ise F+G kadarlık azalma olmuştur. Hükûmet D+F kadarlık vergi hasılatı sağlamasına rağmen daha az üretimden dolayı E+G alanı kadar refah kaybı doğmuştur. Dolayısıyla hem üreticilerin hem de tüketicilerin refah kaybı ortaya çıkmıştır.