Temel Veteriner Genetik Cinsiyet İle İlgili Kalıtım
Hayvanlarda bazı özellikler aynı genotipte olmalarına karşın farklı cinsiyetlerde farklı şekillerde fenotipe yansıyabilmektedir. Bununla ilişkili tipik bir örnek Ayrshire sığır ırkında görülen don rengi (deri ve kıl örtüsünün rengi) verilebilir. Bu ırkta mahogoni beyazlığı belirleyen bir M geni ve kırmızı beyazlığı belirleyen başka bir gen m geni bulunmaktadır. Mahogoni beyaz bir inek (MM) ile kırmızı beyaz bir boğanın (mm) çiftleşmesi sonucunda heterozigot yani Mm genotipinde yavruların erkeklerin mahogoni beyaz, dişilerin ise kırmızı beyaz don rengine sahip olduğu görülecektir. Aynı genotipte olmalarına karşın aynı özellik farklı cinsiyetlerde farklı olarak belirmektedir. Birinci yavru döller (F1) kendi aralarında çiftleştirilince ikinci yavru döllerin erkeklerinde (F2) 3 mahogoni beyaz, 1 kırmızı beyaz şeklinde dağılım ortaya çıkarken; dişilerinde 3 kırmızı beyaz, 1 mahogoni beyaz şeklinde bir dağılım ortaya çıkacaktır (Şekil 6.13).
Bir başka örnek koyun türü ile ilgili verilebilir. Koyunlarda boynuzsuzluk bir gen tarafından “H” belirlenmektedir. Bunun alleli olan “h” geni ise boynuzluluğu belirlemektedir. Dorset boynuzlu koçlar (hh) ile Suffolk boynuzsuz (HH) koyunların çiftleşmesi ile oluşan heterozigot (Hh) genotipde yavruların erkekleri boynuzlu, dişileri ise boynuzsuz olmaktadır. Aynı birleşme eş değiştirerek yapılacak olursa yani Suffolk boynuzsuz (HH) koçlar ile Dorset boynuzlu koyunlar (hh) çiftleştirilecek olursa yine heterozigot (Hh) genotipde yavruların erkekleri boynuzlu dişileri ise boynuzsuz olmaktadır. Bu durum cinsiyete bağlı bir kalıtım değildir. Eğer cinsiyete bağlı olsaydı Dorset boynuzlu koç ile ile Suffolk boynuzsuz koyun çiftleşince dişiler boynuzsuz, erkekler boynuzlu olurken eş değiştirerek yapılan çiftleşmede yani Suffolk boynuzsuz bir koç ile Dorset boynuzlu bir koyunun çiftleşmesi sonucunda hem erkek hemde dişi yavrular boynuzsuz olacaktır (Şekil 6.14).
Cinsiyet etkisinde kalıtım olarak da adlandırabilen bu konu ile ilgili başka örnekler de vardır. Tavuk türünün erkekleri dişilere göre daha gösterişli bir tüy yapısına sahiptir. Bu olay horoz tüylülük olarak adlandırılır. Sığırlarda pigmentasyon dişilere göre daha koyudur. Koyun türünde ise boynuz yapısı erkeklerde daha spiral ve güçlü görünümdedir. Bu durum hormonal farklılıklardan olmakta ve erkek hormonuna bağlı olarak gelişmektedir. Eğer erken yaşlarda erkek hayvanlarda kastrasyon yapılırsa cinsiyet etkisinde kalıtımın gerçekleşmediği görülecektir. Bu şekilde yapılan kastrasyonla erkek hormon üretimi olmayacak ve etkisi fenotipe yansımayacaktır.