Endülüs Müslümanlarının Toplumsal Yapısı Nasıldı?
Müslümanların fethiyle birlikte İber yarımadasında kültürel bir senkretizm, yani farklı kültürlerin birleşmesiyle oluşan toplumsal bir müesseseleşme süreci başlamıştı. Bu olguyu ortaya çıkaran kültürler ise Roma, İberya unsurları ile Arap, Berberi, Şam – Filistin ve islami Mezopotamya unsurlarıydı. Toplumlararası etkileşimin asli unsurları Müslümanlar, Yahudiler, Hristiyanlar (Müstaribler, Mozarabes), Müdeccenler (Mudejares) idi. Bunlar arasındaki ilişkiler karşılıklı evlilikler, savaşlar, esirler, diplomasi, siyasi mülteciler ve ücretli askerlik (el-mürtezika) biçiminde tezahür etmişti. Gayrimüslimler ile Müslüman halk arasındaki iletişim ve kaynaşma sürekli bir olguydu. Gayrimüslimler Müslümanlardan her bakımdan etkilenmiş ve onların gelişmiş kültür ortamında huzurlu bir hayat sürmüşlerdi. Çeşitli ırk de kültürlerin kaynaştığı merkez olarak Endülüs’te yeni adetler mevcutlarıyla kaynaşarak Endülüs toplumunu diğerlerinden farklı kılan bir kültürü meydana getirmişti. Sade ve sert karaktere sahip Mağrib kültürüyle Endülüs’te çıkan Murabıtlar ve Muvahhidler ilk zamanlar bu ortama karşı katı bir tavır takındılarsa da, zamanla daha esnek Endülüs kültürünü benimsemiş ve Kuzey Afrika’da da bu kültürü yaymışlardı. Dolayısıyla dini hoşgörü temelli İslami yönetim geleneğinin oluşturduğu Endülüs Medeniyeti, Convivencia (birarada yaşama) örneğini sunmaktaydı.