Temel Veteriner Genetik Ünite 6 Özet
Cinsiyetin memeli ve kanatlılarda nasıl belirlendiğini ve nasıl yönlendirildiğini açıklamak
Memelilerde ve kanatlılarda iki cinsiyet kromozomu bulunur. Memelilerdeki cinsiyet kromozomu X ve Y diye tanımlanırken; kanatlılarda Z ve W şeklinde tanımlanır. Memelilerde dişiler XX, erkekler XY; kanatlılarda erkekler ZZ dişiler ZW kromozomlarını bulundurur. Eğer X kromozomunu taşıyan erkek gamet gene X kromozomunu taşıyan yumurta ile birleşirse XX genotipinde dişi yavru olur. Eğer Y kromozomunu taşıyan erkek gamet X kromozomunu taşıyan dişi gamet ile birleşirse yavru erkek olacaktır. Kanatlılarda durum tamamen tersinedir. Cinsiyetin yönlendirilmesi ekonomik bir yetiştiricilik yapmak acısından önemlidir. Cinsiyetin yönlendirilmesi flow cytometry denilen bir aletle yapılmaktadır. Flow cytometry sperm sınıflandırması yapmaktadır. Cinsiyetin yönlendirilmesi ile ilgili en başarılı çalışmalar bu aletle yapılandır.
Cinsiyete bağlı kalıtımın ne olduğunu, evcil hayvanlarda bu özelliklerden nasıl yararlanıldığını söylemek
Cinsiyet kromozomu üzerinde bulunan genlerin fenotipte oluşturdukları karekterlerin kalıtımına cinsiyete bağlı kalıtım denir. Cinsiyete bağlı kalıtım memelilerde X’e bağlı ve Y’e bağlı kalıtım şeklindedir. X kromozomu üzerinde bulunan genler X’e bağlı olan kalıtımı şekillendirirlerken, Y kromozomu üzerinde bulunan genler Y’e bağlı kalıtımı şekillendirirler. Kanatlılarda bu Z ve W kromozomları için geçerlidir. X kromozomu üzerinde bulunan genler daha fazla olduğu için özellikle X’e bağlı kalıtım daha önemlidir. Y kromozomu üzerinde bulunan genler yalnızca erkek cinsiyette görülür. X’e bağlı genler özellikle erkek genotipinde tek kromozom bulunduğundan daha çok etkilidir ve erkek cinsiyetinde daha cok görülür. Bu kalıtım şeklinden yararlanılarak kanatlılarda oto sexing yapılır.
Cinsiyet ile ilgili kalıtım ve cinsiyet ile sınırlı kalıtım ile ilgili kavramları tanımlayarak hayvanlarda nasıl belirlendiğini ve aralarındaki farklılıkların neler olduklarını açıklamak
Memelilerde bazı özellikler aynı genotipe sahip dişi ve erkekte farklı olarak görülebilir. Örneğin hayvanların sahip oldukları deri ve kıl renkleri erkeklerde daha koyu görülebilir. Bu özellik açısından aynı genlere sahip olan dişilerde görünüm farklı ve hayvanlar daha açık renklidir. Bu olaylar erkek hormonlarına bağlı olarak şekillenmektedir. Erkeklerde kastrasyon gibi uygulamalarla hormonların etkisi kaldırılınca görünüm dişilerde olduğu gibi şekillenir. Bazı karekterler sadece tek bir cinsiyette görünmesine karşılık bu özellikleri belirleyen genler her iki cinsiyette de bulunur. Bunlar süt verimi ve üreme ile ilgili özeliklerdir ve tek cinsiyette görülür fakat seleksiyon yaparken her iki cinsiyette göz önüne alınarak uygulama yapılır ve buna uygun geliştirilmiş seleksiyon yöntemleri uygulanır. Bu şekilde yapılan seleksiyonlardan daha çok başarı elde edilir.