Orta Çağ’da Hukukî Düzenlemeler

Moğol İmparatorluğu’nun hukuk ve askerlik işlerini düzenleyen kanunlar “Cengiz Han Yasası” olarak meşhurdur. Aslında bu yasanın tamamı bizzat Cengiz Han tarafından konulmuş olmayıp onun emriyle Uygur âlimlerinden biri tarafından yazılmış hukuki esaslarının çoğunu Türk kavimlerinin ananevi hukuki esaslarının oluşturduğu bir yasadır. Bu esaslara bazı Moğol görüşlerinin ve Cengiz’in şahsi görüşü olan kaidelerin de ilave edilmiş olduğu şüphesizdir. Cengiz Yasası bize bütün hâlinde vasıl olmamıştır fakat çeşitli kaynaklarda Cengiz Yasası’nın çeşitli maddelerinde işaretler vardır. Otuz üç defter hâlinde düzenlendiği varsayılan bu yasalar, İslamiyet’i kabul eden Moğol hanedanları tarafından da uygulanmıştır. Cengiz, yasasına çok büyük bir önem vermiştir. Kurduğu imparatorluğun yaşamasını bu yasaya bağlı olma şartına bağlamıştır. Cengiz’in büyük yasası tomarlara yazılmış hâlde kağanların bilgelerin hazinelerinde muhafaza olunurdu. Bir han soyundan erkek üyenin tahta çıkışı, büyük ordu teşkili veyahut kurultay toplanması gibi mühim siyasi ve askerî hâdiseler anında bu yasa tomarları hazır bulundurulur ve devlet işlerini yasaya göre hâllederlerdi.

Roma hukuku kaynaklarından 12 Levha Kanunu bir sınıf çatışması sonucu ortaya çıkmış, sınıflar arasında uzlaşma sağlamak amacıyla hazırlanmıştır. Kanunun bazı hükümleri ise tamamen reform gayesiyle getirilmiştir. Kanun önünde hiç kimseye ayrıcalık tanınamayacağı, zengin bir kişinin kefilinin yine zengin bir kişi olması gerektiği gibi hükümler bu niteliktedir. Bu kanunla halk, keyfi davranışlara karşı belli bir ölçüde de olsa güvenceye kavuşmuştur. Kanununun birçok hükmü zamanla değiştiği hâlde kanun hiçbir zaman açıkça yürürlükten kaldırılmamıştır. Hukuk bilimi Roma İmparatorluğu’nda Diokletianus’un (Diyokletinyus)kurduğu yeni imparatorluk düzeninden sonra canlılığını yitirdi. MS VI. yüzyılda imparator Justinianus (Yustinyanus), yasaları derletti. Kamu Hukuku ve Hususi Hukuk şeklinde iki bölümden oluşan İustinianus (Yustinyanus) hukuku modern hukukun temellerindendir.

Bir Cevap Yazın