Temizlikle İlgili Bilinmesi Gerekenler
İnsan vücudunda anatomik olarak bulunan ter ve yağ bezlerinden salgılanan salgılar, vücuttan metabolizma artığı olarak dışarıya atılan toksik ve artık maddelerle, vücuda çevreden gelen fiziksel, kimyasal, biyolojik, mikrobiyolojik özellikte istenmeyen, uzaklaştırılması gereken sağlığa zararlı yabancı maddelere; yüzey, mekân veya çevrede bulunduğu yerde kötü görünüme sebep olan, hijyenik kaliteyi düşüren, zarar verebilen, ortamda istenmeyen diğer ajanların üremesine de uygun ortam oluşturabilen materyallere kir adı verilir.
Temizlik işlemlerinin yapılması ile her bireyin sağlıklı yaşam faaliyetini sürdürmesi sağlanırken toplumsal açıdan da bulunulan statü oluşturulur. Temizlik toplumsal statüyü belirleyen en önemli ölçüttür. Temizlik işlemlerinin belli bir program dâhilinde yapılması, etkili ve yeterli temiz ortamın oluşturulmasını sağlar. Bu amaçla; temizlik işlemlerine başlanmadan önce, temizliğin yapılacağı yere göre uygun temizleme yönteminin seçilmesi ve temizlik süresinin belirlenmesi gereklidir. Yapılacak temizlik işlemi sırasında uygulanacak yöntem ve temizlik maddesi ile temizlenecek bölgeye zarar verilmemesi gereklidir. Kullanılacak araç, gereç ve ekipmanın belirlenmesi ve sağlanması sonrası iş sırası belirlenir ve temizliğe başlanır. Temizlik işlemleri yapılırken sağlığa zararlı olabilecek her türlü olumsuz faktör değerlendirilmeli ve önlem alınmalıdır. Kullanılacak temizlik malzemelerinin ve maddelerinin içeriklerinin, özelliklerinin bilinmesi, bu maddelerle olası yaralanma, iş kazasına uğrama gibi durumları engeller. Ayrıca temizlik esnasında yüksek yerlere çıkma, ağır bir malzeme kaldırma, indirme, taşıma, hareket ettirme gibi eylemler yapılırken eklem, kas ve kemiklere ilişkin yaralanma veya sakatlanma durumlarının olmaması için dikkat edilmelidir. İyi programlanan temizlik planı ile küçük ayrıntılar da atlanmadan, kaliteli, sağlıklı ve hijyenik, temizlik yapılmış olur. Bu şekilde temizlik yapan kişi de sağlığına zarar vermeden temizlik işlemini tamamlar.
Temizlik işlemlerine başlamadan önce temizlenecek yerin özelliği ve temizlenmesi istenen kirin yapısının belirlenmesi gereklidir. Buna göre uygun temizlik yöntemi ve temizliğe uygun temizlik ürünleri, temizlik araçları seçilmelidir. Temizlik ürünleri seçilirken kullanılacak ürünün, ortama zarar vermeyecek uygunlukta olup olmamasına dikkat edilmelidir. Seçilen kimyasal madde ile uygulanacak yüzeyin kimyasal tepkimeye girmeyecek özellikte olmasına özen gösterilmelidir. İki farklı temizlik maddesi birbiriyle karıştırılmamalıdır. Kullanmadan önce mutlaka kullanma kılavuzu okunmalıdır. Tehlikeli, yakıcı, yanıcı, tahriş edici kimyasal maddeler kullanılıyorsa eldiven giyilmeli, dumanı solunmamalı, göze veya cilde temas ettirilmemelidir. Temizlik ürünleri alınırken çok yüksek oranlarda kimyasal madde içeren, çevreye zararlı olan ürünlerin alınmamasına dikkat edilmelidir. Kullanımları ile ilgili belirtilen ölçülerin haricinde fazla miktarda kullanımlarından kaçınılmalıdır.
Antiseptik maddeler canlılarda el, yüz, vücut, mukoza ve hatta iç organlarda (bağırsaklar, idrar kesesi gibi) mikroorganizmaların tamamını veya bir kısmını öldürmek amacıyla kullanılırlar. Dezenfektan maddeler ise operasyon malzemeleri, araç ve gereçler, evler, hayvan barınaklarında bulunan mikroorganizmaların tamamını veya bir kısmını yok etmek için kullanılır. Tanım olarak ayrı tanımlansa da antimikrobiyal özelliği olan bir maddenin yüksek konsantrasyonlarda dezenfeksiyon işlemini düşük yoğunluklarda da antiseptik işlevini yapacağı bilinmelidir. Bu nedenle bu tür maddelerin dezenfektan ya da antiseptik olduklarını söylerken kullanılan seyreltilme oranları ile ifade edilmelerinde yarar vardır. Buna rağmen bazı kimyasallar vardır ki bunların ciltte uygulanmaları toksisitesi ve kostik edici özelliği nedeniyle mümkün değildir. Bu maddeler sadece dezenfeksiyon işleminde kullanılırlar. Ilımlı derecelerde kostik etkisi olan ve bu etkisi sulandırılarak giderilen, cilde zarar vermeyen, toksik etkisi olmayan, alet ve ekipmanların kullanılmasında da ekonomik olmayan bazı antimikrobiyal etkili maddelerde dezenfektan olarak kullanılmak yerine antiseptik madde olarak tercih edilirler.
Dezenfektanları etki düzeylerine, yapılarına ve etki mekanizmalarına göre sınıflandırmak mümkündür. Mikroorganizmalara etki şekillerine göre; düşük düzey, orta düzey ve yüksek düzey dezenfektanlar olarak sınıflandırılırlar. Kimyasal yapılarına göre; organik bileşikler (metal bileşikleri, fenoller ve türevleri, alkoller, aldehitler, deterjanlar, gazlar, boyalar) ve inorganik bileşikler (asit ve alkaliler, ağır metaller, oksitleyici maddeler), etki mekanizmalarına göre; hücre zarına etki edenler, proteinlere etki edenler, enzimlere etki edenler, hücre çekirdeğine etki edenler ve sporlara etki edenler olarak sınıflandırılırlar.