On yedinci yüzyıl İngiltere’sinden, yazdıklarıyla “doğa tarihinin babası” ve “İngiltere’nin Aristoteles’i ve zamanının Linnaeus’u” unvanlarını hak eden bir doğabilimciyle başlıyorum. Cuvier onun eserlerinin modern biyolojinin temeli olduğunu söylemiştir; von Haller’e göre ise o insanlık tarihinin en büyük botanik çisidir. Köy demircisi Roger Ray ile Elizabeth’in üçüncü çocukları olan John Ray, 29 Kasım 1627’de Essex’in Black Notley adındaki küçük bir köyünde doğdu. Söylendiğine göre Elizabeth Ray “komşularına çok yardımcı olan biriydi” ve “özellikle de topal ya da hasta olan komşularına cerrahi konularda büyük yardımları dokunurdu”. John, yeteneklerinin keşfedildiği Braintree Okulu’nda eğitimine başladı ve yerel toprak sahiplerinden birinin sağladığı bursla on altı yaşında Cambridge Üniversitesi’ne gitti. Catharine Hall’de geçirdiği iki yılın ardından skolastik düşüncenin daha az etkin olduğu Trinity College’a geçti. Parlak zekalı Isaac Brown sınıf arkadaşıydı ve hocaları her ikisini de o zamanlar lisans öğrencisi olan Isaac Newton’dan daha yetenekli buluyordu. Mezuniyet sonrası Ray üniversitede öğretmenliğe hak kazandı ve botanik çalışmalarına başladı. Takip eden yıllarda bir dizi kürsüde görev aldı. Ray tüm yaşamı boyunca üretken bir yazar oldu; 1 660’ta yayımlanan ilk kitabı Cambridge çevresindeki bitki örtüsü üzerineydi. D’arcy Thompson 1 922’de kaleme aldığı yazısında Ray’in özenli mevki tarifleri sayesinde Cambridge Üniversitesi öğrencilerinin na- dide bitkileri hala onun yüzyıllar önce bu bitkileri bulduğu çalılık- lardan ya da kireç ocaklarından topladıklarını belirtir. Ray 1 660’ın sonralarına doğru papazlığa başladı ama 1661 Bağdaşıklık Yasası’nı imzalamayı reddedince üniversitedeki gö- revinden ayrılmak zorunda kaldı. Ray, bu yasayı imzalamayan Trinity’deki tek kişi ve tüm üniversitedeki on kişiden biriydi. Bu durum Ray’in elinden geçimini sağlayacağı mesleğini almış oldu. Ray, skolastik düşünceye karşı kendisi gibi gözlem ve deneye da- yalı bilimi savunan birkaç arkadaş edinmişti. Bu kişilerden bazıları kuruluşunun ilk yıllarında Royal Society üyeliğine seçildi. Bunlardan biri, yaşam öyküsü bu bölümün ilerleyen kısımlarında yer alan Hans Sloane diğeriyse Robert Boyle idi. Yine de Ray’in yaşamındaki en önemli kişi büyük umut vaat eden yetenekli bir genç olan, ama genç yaşta ölen Francis Willughby idi (163 5-1672). Middleton Hall, Warwickshire baronu Sir Francis Willughby ile karısı Lady Cassandra’nın tek oğullarıydı. Ray’den sekiz yaş küçük olan Willughby 1 652’de başladığı Cambridge Üniversite- si’nde özellikle matematikte sıradışı bir öğrenci olduğunu gösterdi. Doğa tarihi ve özellikle zooloji ile ilgilenmeye başladı. Willughby daha sonra bir süre Oxford’daki Bodleian Kütüphanesi’nde çalıştı ve yirmi beş yaşında Royal Society’nin asli üyelerinden biri oldu. Willughby ve Ray yakın arkadaş oldular. Willughby, Ray’in fazlasıyla gereksinim duyduğu mali desteği sağlayabilecek durumdaydı. Ray botanik gezilerine 1 659’da başladı. At sırtında ve kimi za- man da yürüyerek yaptığı bu gezilerde ilk başlarda tek başınaydı. Önceliği botanik ile ilgili konular olmasına karşın gezdiği yerlerle ilgili bilgi toplamaktan da hoşlanıyordu. ilerleyen zamanlarda Willughby, Ray’in gezilerine katılmaya başladı, daha sonra Ray’in eski öğrencisi Philip Skippon da ekibe katıldı. Willughby’nin Manş Denizi’ni geçerek tüm kıtayı dolaşmaları gerektiğini ileri sürme- si üzerine üçlü 1 663’te Fransa’ya doğru yola çıktı. Yolculukları aşamalı olarak gerçekleşti. Alçak Ülkeler’den· geçerek Ren’e ulaş- tılar ve Tuna’dan aşağı inerek Viyana’ya vardılar. Alpleri aşarak İtalya’ya geçtiler ve Padova’da bir süre kalarak anatomi üzerine çalıştılar. Birkaç İtalyan şehrini daha dolaştıktan sonra Napoli’de ayrıldılar. Willughby İspanya üzerinden eve dönerken Ray ve Skip- pon Sicilya ve Malta’ya gitmek üzere yolculuklarına devam etti. Daha sonra ikili, Roma, Venedik ve Cenevre üzerinden dolamba çlı bir yolla ulaştıkları Montpellier’nin özellikle tıp ve botanik çalış- malarında altın çağını süren entelektüel yaşamına katıldı. Ray ve Skippon üç yıl süren ayrılıktan sonra Büyük Veba Salgını’nın ya- şandığı 1 666’nın ilkbaharında eve döndü. Yolculuk boyunca Ray kıtanın büyük öğretim merkezlerini ziyaret etmiş, kendi alanındaki önde gelen kimi uzmanlarla tanışmış ve Batı Avrupa bitki örtüsü ve faunasına aşina olmuştu. Yolculukları sırasında Ray’in masraflarını karşılayan Wil- lughby, yolculuk dönüşünde de çalışması için ailesinin yaşadığı Middleton Hall’de Ray’e ortam sağladı. Ray burada, Catalogus Plantarum Angliae et Insularum Adjacentium (İngiltere ve Komşu Ada Bitkileri Katalogu) ve Collection of English Proverbs (İngiliz Atasözleri Derlemesi) kitaplarını yayımladı, ayrıca yabancı bitkilerin bir listesini içeren Observations Topographical, Moral and Philosophical (Topografik, Etik ve Felsefi Gözlemler) ve yerel diyalektlerle ilgili pek çok bilginin bulunduğu Collection of English Words (İngilizce Sözcükler Derlemesi) kitabının da dahil olduğu pek çok eseri hazırladı. 1 667′ de Royal Society üyeliğine seçildi ve ara sıra toplantılarına katıldı.
Şimdiki Belçika, Hollanda, Lüksemburg ile Fransa’nın kuzeyi ve Almanya’nın batısını kaplayan bölgeye o tarihte verilen ad. (ç.n. ) Willughby 1668’de kendisine yüklü bir miras kalmış olan Emma Bernard ile evlendi ve çiftin hemen çocukları oldu, ama Willughby dört yıl sonra yaşamını yitirdi. İyiliksever arkadaşı vasiyetinde Ray’e onu ekonomik sıkıntılarından kurtaracak 60 poundluk yıllık bir gelir bırakmanın yanı sıra oğlunun eğitimini de emanet ediyordu. Willughby hiçbirini yayımlamamış olsa da ardında doğa tarihi üzerine pek çok makale bırakmıştı. Ray, Willu- ghby’nin anısına bu çalışmaların üzerinden geçerek elinden geldiği kadarını yayımlamayı kendine bir görev bildi ve üç buçuk yılını Ornithology (Ornitoloji) ve Historia piscium’u (Balıkların Tarihi) yayıma hazırlamakla geçirdi. Ray aynı zamanda ev halkının papa- zı, Willughby’nin oğlunun öğretmeni konumundaydı. 1 673’te evin mürebbiyesi Margaret Oakley ile evlendi. Evliliklerinin ilk altı yılında sabit bir evleri olmadı. Ne yazık ki, Willughby’nin dul eşi Ray’den soğumuştu ve 1 675’te Lady Cas- sandra yaşamını kaybettiğinde Ray, Middleton Hall’ü terk etmek zorunda kaldı. Willughby’nin makalelerini tamamlamak zorun- da olduğundan yakınlarda başka bir yer buldular. 1 677′ de Royal Society sekreterliği teklifini geri çevirdi. Aynı yıl Black Notley’nin birkaç kilometre uzağında başka bir eve taşındılar. Ray, 1 656’da babası öldüğünde, Black Notley yakınlarında Dewlands adı veri- len yerde “çok sevgili ve saygıdeğer” dul annesine adadığı bir ev inşa ettirmişti. 1 679’da annesi öldüğünde Ray ve Margaret, Dew- lands’e taşındı ve burada bir aile kurdular. Pulkanatlıları ve diğer malzemeleri toplarken babalarına yardım eden hepsi de kız dört çocukları oldu. Ray, 1 500 ciltlik eserlerin bulunduğu kütüphane- sinde tek başına sürdürdüğü çalışmalar sonucunda sayısız botanik kitabı ve büyük okuyucu kitlesi bulan pek çok dini kitap yazdı. Bu kitaplardan biri olan ve defalarca basılan The Wisdom of God, Manifested in the Works of Creation (Tanrı’nın Hikmeti, Yaratılış Işığında), on dokuzuncu yüzyılda kabul gören bir eser haline gelen William Paley’in Natura/ Theology (Doğal Teoloji) adlı kitabının kaynağıydı. Bir diğer kitap, Persuasives to a Holy Life (Kutsal bir Yaşam İçin ikna Yolları) ise uzun yıllar önce Cambridge’de yerdiği vaazlara dayanıyordu. Ray, uzun bir hastalık döneminden sonra 17 Ocak 1 705’te ya- şamını yitirdi. Yetişkin yaşamı boyunca düzenli olarak arkadaşları ve diğer doğabilimcilerle yazışmıştı. Çok üretken bir insandı. Bilgi toplamak ve bunu sistematik olarak düzenlemek konusunda doğal bir yeteneği vardı. Cuvier’ye göre “çalışmalarının ayırt edici özelli- ği, öncüllerinden daha açık ve kesin olan ve daha büyük tutarlılık ve hassasiyetle uygulanan bir düzende yatıyordu”. Botaniğe yaptı- ğı en büyük katk ı, her ne kadar daha sonra değiştirmiş olsa da ken- disinin geliştirdiği sınıflandırma sistemiydi. Bu sistem, sistematik olmayan tanımlamalardan bir düzen meydana getiriyordu. Benzer ilkeleri, çok zor olan böcek ve omurgasızların sınıflandırılmasına da uygulamıştı. Son çalışmaları Historia Insectorum (Böceklerin Tarihi) ve Synopsis Avium et Piscium (Kuşlar ve Balıkların Özeti) ölümünden sonra yayınlandı.
Kaynak: Büyük Biyologlar sayfa 21-25