Tedarik Zinciri Ortaklıkları ve İşbirlikleri
Tedarik zinciri yönetimi ilişkilerinde sıklıkla kullanılan ortaklıklar ve işbirliklerinin ne anlam ifade ettiğinin anlaşılmasında söz konusu terimlerini tanımlarının ortaya konması son derece önemlidir. Bu nedenle aşağıda her iki kavramı ayrıntılı olarak açıklamaya çalışacağız.
Ortaklıklar ve İşbirlikleri Terimlerinin Tanımı
Tedarik zinciriyle ilgili olarak literatürde son zamanlarda ortaklık yaklaşımına duyulan ilgi oldukça yüksektir ve yazarlar ortaklıkların stratejik yapılarından sıkça söz etmektedirler. Ortaklıklar genellikle, tedarik zincirinin farklı aşamalarında iki ya da daha fazla farklı türde işletme arasındaki ilişkileri kapsamaktadır. Örneğin, bir perakendeci ve sözleşmeli bir hazır giyim tedarikçisi. Ortaklıklar ve stratejik işbirlikleri birbirlerinden farklıdır. Stratejik işbirlikleri, birlikte iş yapmayı kabul eden benzer aşamadaki iki ya da daha fazla işletmenin bir araya gelmesiyle oluşur. Belirli bir pazar bölümüne; ürün tedarik etmek, belirli bir coğrafi alanda yer almak ya da ortaklık anlaşmaları oluşturarak satın alma birliği (konsorsiyumu) yaratmak üzere belirli sayıda perakendecinin oluşturduğu bir birlik örnek olarak gösterilebilir.
Tedarikçi Ortaklıklarının Oluşturulması
İşletmeler, tedarikçileriyle stratejik ortaklıklar tesis ederek pazarda daha hızlı ve daha etkin bir biçimde yeni ürünler elde edebilirler. Bu amaçla, tedarikçi ortaklıklarında iki boyutun önemi vurgulanmaktaydı. Bunlardan birincisi, ürün geliştirme sürecinin zamanlaması, ikincisi ise, tedarikçiler arasındaki rekabetin derecesidir.
Stratejik İşbirlikleri
Tedarik zinciri içindeki ilişkiler çoğunlukla stratejik ortaklıklar, operasyonel ortaklıklar ve kısa dönemli ve belirli fırsatlara dayalı geleneksel ortaklıklardan oluşan üç farklı şekilde sınıflanmaktadır. Tedarik zincirinde verimlilik ve maliyet tasarrufları ile ilişkili kontrol edilebilir ilişkiler yanı sıra ortak ilişkiler olarak kabul gören diğer bazı konular da bulunmaktadır. Taraflar arasındaki ortaklık gerektiren ilişkiler doğal olarak maliyetleri azaltıcı ve verimliliği arttırıcı yönde olabilir. Bir tedarik zincirinde hem maliyetleri azaltma hem de verimlilik ve etkinliği sağlama yönünde ortak hareket etme nedensel ilişkiler kapsamında görülür. Bu açıdan işbirliklerinin tedarik zincirindeki işletmeler açısından gerekli ve yeterli bir koşul olduğu mantıklı kabul edilir. Ancak yine de işbirliklerinin bir tedarik zincirinde hem etkinlik ve verimliliği sağlamak hem de maliyetleri azaltmak için gerekli ve yeterli bir koşul olmayabilir. Tablo 3.5; stratejik işbirlikleri ile operasyonel ortaklıklar ve kısa dönemli fırsatlara dayalı ortaklıklar arasındaki ilişkileri kıyaslayarak anlamlı bir biçimde ortaya koymaktadır.
Tablo 3.6’da ise tedarik zincirinde başarı yaratan sekiz değişkene değinilmektedir. Kanter(1994), s.100, başarılı bir birliktelik yaratmanın söz konusu sekiz değişkenini İngilizce baş harfleri olan “8 – I (Individual exellence, Importance, Interdependence, Investment, Information, Integration, Institutionalization, Integrity)” ile belirlemiştir. Liste stratejik işbirliklerinin belirleyici değişkenlerini ve özelliklerini ortaya koymaktadır. Zincirdeki işletmeler işbirliği avantajı olarak ifade edilen bu kavramları başarırlarsa gerekli tüm kriterleri de karşılamış olurlar. İşbirliğinin getirdiği avantajları yakalayabilmek için ortaklıktaki her iki işletmenin aktarabilecekleri değerlere sahip olmaları ve bütünleştirilen bu değerlere odaklanmaları, ayrıca her iki tarafın da varlık ve becerilerini uzun dönemli ortak amaçlarını gerçekleştirecek şekilde birleştirmeleri gerektiğini daha önce belirtmiştik. Taraflar arasında hazırlanan sözleşmede; çapraz yatırımlar, bilgi paylaşımı, bütünleşik politikalar, kullanılacak yöntem ve sistemlerle sonuçta kurumsallaşmaya doğru gidecek ilişkileri içeren fiziksel kanıtlar yer alır. Bu tür bir işbirliği ile taraflar, karşılıklı güven ve yaşamlarında sürekliliği ilişkilerinde gerekli bir koşul olarak görürler. Tedarik zincirinin yönetimine ilişkin tartışmalar ortaklıklar ve işbirlikleri ile oluşan ilişkileri tek bir noktada toplayan görüşler ortaya koyamamıştır. Büyük bir çoğunluğun benimsediği kabul gören düşünce, müşteri taleplerini çabuk yanıtlama, yalın tedarik (tedarikte gereksiz işlemlerden arınma), tedarikçi-taşıyıcı-müşteri arasında ortak güvene da yalı uzun dönemli ilişki, dinamik pazar yapısına elverişli çevik imalat, değer akışı gibi araç ve teknikleri kapsayan, ürün teslim kanalı boyunca operasyonel etkinlik ve verimlilikte artış sağlayan bir tedarik zinciri yaratabilmektir.
