Müslüman Bilim Adamı: Gıyaseddin Cemşid

Gıyaseddin Cemşid al-Kaşi, (d.1380 Iran – ö. 1437 Semerkand) 14. yüzyılın son yarısında, Kaşan’da doğmuş bir Hekim, Matematikçi ve Gökbilim adamıdır. Yaşamöyküsü Ö ğ r e n i m i – ni Kaşan’da tamamlamış, Uluğ Bey’in daveti üzerine Semerkand’a gitmiş ve çalışmalarına burada devam etmiştir. Matematik ve astronomi üzerine çalışmaları olan al-Kaşi, aritmetikte ondalık sistemini ilk kullanan kişidir. Meraga Gözlemevi’nde yapılmış olan gözlemleri içeren “İlhan’ın Zici” adlı zicteki tabloları yeniden hesap ederek “İlhan’ın Zici”ni tamamlayan “Hakan’ın Zici” adlı eserini yazmıştır; “Süllem el-Sema” adlı eserinde ise gök cisimlerinin uzaklıkları sorununu tartışmıştır. Gıyaseddin Cemşid al-Kaşi’nin en önemli eseri, Ortaçağ İslâm Dünyası’ndaki matematik bilgisini bütün yönleriyle sergilediği “Matematiğin Anahtarı” adlı kitabıdır; bu eserinin bir bölümünde ondalık kesirleri kuramsal yönden incelemiş ve bu kesirlerle toplama, çıkarma, çarpma ve bölme gibi aritmetiksel işlemlerin nasıl yapılacağını örnekleriyle göstermiştir. Burada vermiş olduğu bilgiler daha sonra 16. yüzyılın Osmanlı ünlü matematikçilerinden ve astronomlarından Takiyüddin tarafından kullanılacak, trigonometri ve astronomiye uygulanarak geliştirilecektir. Usule uygun, sin 1° belirlemek için Gıyaseddin Cemşid al-Kaşi aşağıdaki çözümü bulmuş, sonraları 16. yüzyılda Fransız matematikçilerinden François Viète tarafından sık sık kullanılmıştır. Eserleri – Khagani Zij (1413) – Ar-Risala al-Muhitija (1424) – Miftah al-Hisab, (1427) Kaynakça – Dr. Salim Ayduz, Taqi al-Din Ibn Ma’ruf: A Bio- Bibliographical Essay (İngilizce) – Marlow Anderson, Victor J. Katz, Robin J. Wilson (2004), Sherlock Holmes in Babylon and Other Tales of Mathematical History, Mathematical Association of America, p. 139, ISBN 0-88385-546-1

Bir Cevap Yazın