Hayvancılık Ekonomisi: Kooperatif İlkeleri
Uluslararası Kooperatifler Birliği (International Co-operative Alliance-ICA) tarafından 1995 yılında güncellenerek kabul edilen ve halen geçerli olan kooperatifçilik ilkeleri aşağıda verilmiştir.
1- Gönüllü ve herkese açık üyelik: Kooperatiflere gerçek ve tüzel kişiler ortak olarak, kendi hür iradeleriyle girebilmektedir. Ortak alımlarında cinsiyet, dil, din, ırk, siyaset ve sosyal ayrımlar yapılamaz. Gönüllü ve serbest giriş ilkesi her isteyenin her istediği kooperatife üye olabileceği anlamına da gelmez. Kooperatifler tabi oldukları yasaları dikkate alarak kooperatifin amacı, çalışma konusu, ortaklık sıfatını kazandıran ya da kaybettiren durum ve koşullar vb. hükümleri kuruluş aşamasında bir ana sözleşme hazırlayarak belirtmektedir.
2- Üyeler tarafından gerçekleştirilen demokratik denetim: Kooperatiflerde her ortak eşit oy hakkına sahiptir. Kooperatifte yönetim organları ortaklar arasında yapılan oylama ile seçilmektedir.
3- Üyelerin ekonomik katılımı: Kooperatiflerde ortaklar, yılsonunda faaliyetler sonucunda elde edilen gelir veya gider fazlasına eşit şekilde katılmaktadır.
a Gelir fazlasından yedek akçe ayrılması: Ortaya çıkan gelir fazlası kanun ve ana sözleşmede belirlenen yedek akçe, sermayeye faiz, üst birlik payları ve varsa fonlar ayrıldıktan sonra kalan risturn olarak dağıtılır.
b İşletme ortaklarının sermayelerine faiz verilmesi: Kooperatifler Kanunu’na göre gelir-gider farkının en az %50’si ortaklara dağıtıldıktan sonra, ortakların sermaye paylarına genel kurul kararı ile devlet tahvillerine verilen en yüksek faiz haddini geçmemek üzere faiz ödenebileceği ana sözleşme ile hükme bağlanmaktadır.
c Özel fon ayrılması: Ana sözleşmede yer verilmek suretiyle gerek kooperatifin memurları ile işçileri, gerekse kooperatifin ortakları için yardım kuruluşları oluşturmak ve bunları işletmek amacı ile yardım fonları kurulabilmektedir.
d Ortaklara “Risturn” dağıtılması: Ortakların risturn payları ana sözleşmedeki hükümlere göre ve ortakların kooperatiften yaptıkları alışveriş tutarları dikkate alınarak dağıtılır. Ana sözleşmede risturn dağıtılmasına ilişkin hüküm yoksa bu farklar, kooperatifin gelişmesine yarayacak işlerde kullanılmak üzere özel bir fonda toplanmaktadır.
4- Özerklik ve bağımsızlık: Kooperatifler 1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu çerçevesinde özerk kuruluşlardır. Kooperatiflerin yönetim ve denetimlerinin ana sözleşmelerinde belirlenen hükümler dahilinde karşılıklı yardım ve dayanışma içerisinde yürütülmesi bağımsız bir kuruluş olduğunun göstergesi olarak kabul edilmektedir.
5- Eğitim, öğrenim ve bilgilendirme: Kooperatiflerin başarıya ulaşması için kooperatifi yönetenlerin, ortaklarının ve halkın kooperatifçilik hakkında bilgili olması gerekmektedir.
6- Kooperatifler arasında işbirliği: Kooperatifler kendi aralarında yardımlaşmak amacıyla örgütlenebilmektedir. Ülkemizdeki kooperatifler Türkiye Kooperatifler Birliği Merkezi çatısı altında toplanmıştır. Aynı konu üzerinde çalışan kooperatifler kendi aralarında kooperatifler birliğini oluşturabilmektedir.
7- Topluma karşı sorumlu olma: Kooperatifler, ortaklarının gereksinimlerini ön planda tutarken diğer yandan da içinde bulundukları toplumun çıkarlarını gözetmekle hükümlüdür. Bu ilkenin bir gereği olarak kooperatifler, toplumların ekonomik, sosyal ve kültürel yönden kalkınmalarını sağlamak ve korumak için de çalışmaktadır