El Temizliğinde Kullanılan Temizlik Ürünleri
Ellerin yıkanmasında yıkama tipine göre sabun, antiseptik maddeler birlikte veya ayrı bir şekilde kullanılır. Sosyal el yıkamada sıvı veya katı sabunla el yıkama işlemi gerçekleştirilir. Hijyen açısından sıvı sabunların tercih edilmesi gereklidir. Hijyenik el yıkamada, antiseptikli sabunlarla veya sadece antiseptikle el yıkama işlemi yapılır. Bu amaçla iyodofor, klorheksidin glukonat, triklosan, kloroksilenol en çok kullanılan antiseptik maddelerdendir. Cerrahi el yıkama tipinde de antiseptikli solüsyonlar tercih edilmelidir. Bu amaçla da yine klorheksidin glukonat ve povidon iyot gibi antibakteriyel özelliği olan ajanlar kullanılmaktadır.
Ellerin yıkanmasında deterjan bazlı olan ve içinde antimikrobiyal madde olmayan sabunlar ve antimikrobiyal özelliği olan sabunlar tercih edilebilir. Antimikrobiyal madde içermeyen sabunlar geçici florayı yok ederken kalıcı floraya etki etmezler. Bu özellikteki sabunların bakterilerle kolaylıkla kontamine olabileceği unutulmamalıdır. Bu nedenle sıvı sabunlukların, sabun bittikten sonra direkt olarak doldurulmaması, sıcak suyla yıkanması olası bakteriyel kontaminasyonu engeller. Ellerin yıkanmasında tercih edilebilen antimikrobiyal madde içeren sabunlar, antiseptik madde ilavesi ile elde edilmektedir.
Günümüzde el yıkama antiseptiği olarak en çok tercih edilen etken maddeler aşağıda
sıralanmıştır.
• Alkol: Etanol, propanol ve isopropanolun %60-90’lık sulu çözeltileri ele 3-5 ml kadar alınır, en az 20 saniye elin her yerini ıslatacak şekilde eller ovuşturulur. Kirli ellere direk uygulanmamalıdır. Sabunla kaba kirler uzaklaştırıldıktan ve eller kurulandıktan sonra alkolle yıkanmalıdır.
• Klorheksidin glukonat: Alkol veya su ile karıştırılmış hazır dilisyonları mevcuttur.
• Hekzaklorofen: Etkinliği yavaştır. %3’lük dilisyonları mevcuttur. Elde 2-3 dakika tutulması ve en az 2 kere uygulanması tavsiye edilir. Toksik etkileri olduğu için çok sık kullanılmaz.
• İyodoforlar: %8-10 oranında povidon iyot içerirler. Deride irritan etkiye sebep olduğu için özellikle duyarlı kişilerde deri antiseptiği olarak kullanıldığında deri üzerinden silinerek uzaklaştırılmalıdır.
• Paraklorometaksilenol: %1-3 oranlarında hazırlanmış solüsyonları kullanılmaktadır.
• Triklosan: Sabunların içinde de %2 oranında bulunabilen bu etken maddenin el antiseptiği olarak %0.3-2’lik solüsyonları kullanılmaktadır.
• Kuaterner amonyum bileşikleri: Allerjik etkileri, çevreye zararları ve gram negatif mikroorganizmalara etkilerinin zayıf olması nedeniyle çok tercih edilmemektedir.
Ellerin sabunlarla, antiseptik maddelerle devamlı temas etmesi neticesinde ciltte kuruma ve tahriş ileri derecelerde de dermatit durumları gözlenebilir. Derideki hasarı, yıpranmayı ve kurumayı önlemek amacıyla yumuşatıcılar kullanılabilir. Bu amaçla gliserin, propilen glikol, sorbitollü kremler veya losyonlar kullanılabilir.