Doğal Seçilimin Tohumlara Etkisi ve Badem
Yaban tohumların çoğu hayvanlara yem olmamak için evrimleşerek acılaştı, tatları kötüleşti, hatta zehirli hale geldiler. Yani doğal seçilim tohumlar ve meyveler konusunda ters yönde işledi. Meyveleri lezzetli olan bitkiler hayvanlar aracılığıyla yayıldılar, ama meyvenin içindeki tohumun tadının kötü olması gerekiyordu. Yoksa hayvan tohumu çiğnerdi ve tohum filizlenemezdi.
Acı olup da evcilleşme sonucunda bu niteliği değişen tohumlar arasında badem çarpıcı bir örnek oluşturur. Yaban badem çekirdeklerinin çoğunda amygladin denen son derecede acı kimyasal bir madde vardır, (daha önce söylendiği gibi) bu madde çözünerek siyanür zehrine dönüşür. Biraz yaban badem atıştırmak, o acı tadın uyarısını boşlayacak kadar akılsız birinin ölümüne yol açabilir. Peki bilmeden evcilleştirmenin ilk evresi tohumları yemek üzere toplamak olduğuna göre, yaban bademler bu ilk evcilleştirme basamağına kadar nasıl geldi? Bunun açıklaması şudur: Bazı badem ağaçlarının tek bir geninde kötü tat veren amygladinin sentezlenmesini engelleyen bir değişim oldu. Bu tür ağaçlar doğada hiçbir döl bırakmadan yok olurlar çünkü kuşlar tohumlarını keşfedip yerler. Ama ilk çiftçilerin meraklı ya da karınları açıkmış çocukları, çevrelerindeki yaban bitkileri dişlerken bu bademlerden tatmış ve acı olmadıklarını fark etmiş olacaklardı. (Aynı şekilde Avrupalı köylüler bugün pelitleri acı değil tatlı olan meşe ağaçlarına rastladıklarında bunun değerini bilirler.) Eski çiftçilerin önceleri bilmeden çöplüklerine, daha sonra bilerek meyve bahçelerine ektikleri bademler bu tür bademler olmalı.
Yunanistan’da arkeolojik kazı yerlerinde daha MÖ 8000 yılında yaban badem görülür. MÖ 3000 yılına gelindiğinde Doğu Akdeniz topraklarında evcilleştiriliyorlardı. Alışır kralı Tutanhamon MÖ 1325 dolaylarında öldüğünde öteki dünyada karnını doyurması için ünlü mezarına bırakılan yiyeceklerden biri bademdi. Yaban ataları acı ya da zehirli olan ve eski gezginlerin dışkılarını yaptıkları yerlerin çevresinde arada bir tatlı olanlarının filizlendiği tanıdık ürünler arasında Lima fasulyesi, kavun, patates, patlıcan ve lahana bulunmaktadır. Avcı/yiyecek toplayıcıların yaban bitkileri seçmelerinde etkili olan büyüklük ve lezzet gibi en açık ölçütlerin yanı sıra meyvelerin etli ya da çekirdeksiz, tohumların yağlı, liflerin uzun olması gibi ölçütler de vardır. Yaban kabak ile balkabağının çekirdeklerinin çevresinde ya çok az meyve vardır ya da hiç yoktur ama ilk çiftçiler çok tohumlu değil çok etli kabakları ve balkabaklarını seçtiler. Yetiştirme muzlar çok önceleri hiç çekirdeksiz sırf et olacak şekilde seçildi, bu da günümüz tarımbilimcilerine çekirdeksiz portakal, üzüm ve hatta kavun geliştirmek için esin kaynağı oldu. Çekirdeksizlik, doğada bir yaban meyvenin tohumlarının yayılmasına aracılık eden başlangıçtaki evrimleşmiş işlevinin insan eliyle yapılan seçilimle nasıl tam tersine çevrilebileceğini gösteren iyi bir örnektir.
Kaynak: Tüfek Mikrop ve Çelik