Hayvancılık Ekonomisi: Et Fiyatlarının Pahalı Olmasının Nedeni
Türkiye’de et ve diğer hayvansal ürünlerde, fiyat artışlarının en önemli nedeni üretim yetersizliğidir. Bu kapsamda, son dönemde yaşanan kırmızı et ithalatını doğuran başlıca nedenler arasında; yem ve besi materyali başta olmak üzere girdi fiyatlarının yüksekliği, süt fiyatlarındaki istikrarsızlık ve ani fiyat çöküşleri sonrası damızlık hayvanların kesilmesi, sığır ve koyun varlığındaki sayısal azalış, koyun eti fiyatlarındaki artış, kuraklık, küresel ekonomik etkiler, hayvancılık desteklerinin yetersizliği, perakendeci marjlarının yüksekliği, izlenen fiyat politikalarının bir sonucu olarak besiciler ve et sanayinin kırmızı ette fiyat yükselişine ilişkin beklentileri ve bekleyişleri sayılabilir. Toplam üretim ve arzın toplam talebi karşılayamadığı bir ortamda, kısa vadede fiyatları sabit tutmada ithalat, palyatif (geçici) bir önlem olarak başarılı gözükebilirse de, orta ve uzun dönemde sorunu çözmeye yetmediği, kalıcı bir tedbir olmadığı gelinen bu noktada açıkça ortaya çıkmaktadır. Fiyat istikrarını sağlamanın yolu; üretimi arttırmaktır. Bol üretimi sağlamanın yolunun ise; hayvancılık sektörünün, devlet destek ve himayesinde sorunlarının etkin bir biçimde çözümünden geçtiği unutulmamalıdır.
Bu kapsamda, sığır besi işletmeleri için kırmızı et üretiminin artırılmasına dönük destekleme politikaları yeniden gözden geçirilmelidir. Üretim maliyetlerinin dönemsel olarak etkin, sistemli ve bağımsız bir şekilde hesaplanması ile temel fiyat üzerinden müdahale alımlarının yapılmasının karar mercilerince göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Türkiye hayvancılığın korunması ve geliştirilmesi amacıyla, ulusal çıkarlar açısından stratejik olarak orta ve uzun dönemde canlı hayvan ile kırmızı et ithalat kararından vazgeçilmesi, süt sığırcılığının desteklenmesi ve süt fiyatlarında istikrarın sağlanması, gümrük vergilerinin artırılması ve ülke genelinde besicilik faaliyetinde üretim maliyetini azaltıcı, verim ve kaliteyi teşvik edici nitelikte ve etkin hayvancılık politikalarının süratle hayata geçirilmesi büyük önem taşımaktadır.
Bu başarısızlığın çeşitli nedenleri bulunmaktadır. Bunlar;
• Koyunculuk işletmelerinin yaşam alanı olan meraların tahrip edilmesi ve bu tahribatın önlenmemesi,
• Özellikle II. Dünya Savaşı sonrasında koyunculuğa yönelik ıslah çalışmalarının yeterince ilgi görememesi,
• Yine aynı tarihten itibaren ıslah çalışmaları için sağlanan olanakların sığırcılıkta yoğunlaştırılması olarak özetlenebilir.
Esas itibariyle, yukarıda üç madde halinde özetlenen nedenlerin tümünün üzerindeki asıl neden, hayvan ıslahı çalışmalarında sağlanan teknik başarıların, üretimi ekonomik kılan akılcı fiyat politikalarıyla desteklenmemesi ve sayısal artışa dönüştürülememesidir. Zira dönem içinde destekleme amacıyla ilan edilen yerli yapağı ve merinos yapağısı arasındaki fiyat farkı merinoslaştırma çabalarını yetiştirici ve üretici açısından cazip hale getirememiştir.
Türkiye’de hayvancılığa dayalı sanayinin gelişiminde önemli katkısı bulunan söz konusu KİT’ler (EBK, SEK, Yapağı-Tiftik AŞ gibi) kuruluşlarından özelleştirildikleri zamana kadar yönetsel, teknik, ekonomik, mali ve politik yönden bazı işletme içi ve dışı sorunla iç içe yaşamışlardır. Bu işletmeler ile ilgili sorunların temelinde yatan unsurlar şu şekilde özetlenebilir.
• Yöneticilere yapılan politik baskılar ya da yöneticilerin atanmasında yapılan politik tercihler,
• Aşırı istihdam, • İşletmelerin kuruluş yeri seçiminde politik faktörlerin ağır basması,
• Düşük kapasite kullanımı,
• Teknolojik güncelleme yapılamayışı,
• Yüksek üretim ve satış maliyetleri,
• Alım faaliyetlerinde kalite-fiyat ilişkisinin kurulamaması,
• Pazarlama ile ilgili sorunlar,
• Hizmet içi eğitime önem verilmemesi,
• Araştırma Geliştirme (AR-GE) çalışmalarının yapılmaması.