Hititler ve Yunan Halkı Akalar Arasındaki Ege Adaları Sorunu
Akhalar, günümüz Yunanistan ana karasında Bronz Çağında yaşayan halktır. Akha (Akhaioi), Homeros’un Odysseia ve İlyada destanlarında eski Yunan halkları için kullandığı müşterek isimdir. Hitit metinlerinde geçen Aḫḫiyawa, İlyada’da geçen Akhalar (Akhaioi) ile eşitlenmektedir. Ahhiyawa (Akhalar) hakkında bilgileri, Hitit çivi yazılı diplomatik mektuplar, kral yıllıkları ve diplomatik antlaşma belgeleri sayesinde öğrenmekteyiz.
Tarih boyunca Aḫḫiyawa’nın Hititlerle ilişkileri zaman zaman dostane, zaman zamansa düşmanca olmuştur. Bu düşmanca tutum Hitit ve Ahhiyawa arasında çoğu zaman diplomatik bir soruna neden olmuştur. Düşmanca tutumun nedeni, Aḫḫiyawa’nın Batı Anadolu’daki ülkeleri Hititlere karşı kışkırtarak isyan etmelerini sağlayıp Batı Anadolu’nun denetimini ellerine almak istemeleridir. Akhalar, Hititlerle pek çok hakimiyet çekişmesi yaşamışlardır. Akhalar, ünlü Truva Savaşı’nın baş aktörlerindendir ve Truva Savaşı altında yatan ana neden, Akhaların Batı Egedeki kaynaklara sahip olmak istemesidir. Hitit kralının, Aḫḫiyawa kralının kardeşi Tawagalawa’ya yazdığı mektubunda bahsettiği Aḫḫiyawa destekli olan ve Hititlere çok sorun yaratan Batı Anadolu’daki Piyamaradu adlı isyancının eylemleri Hitit Aḫḫiyawa sorunlarına örnek olarak verilebilir. Diğer bir örnek ise Aḫḫiyawalı olan Attaršiya’nın Batı Anadolu’daki bir yerel kral olan Madduwatta’ya saldırısı ve akabinde Hititlerle yaşanan savaşıdır.
Hitit ve Akhalar arasındaki en önemli sorunlardan biri de Ege Adalarıyla ilgili hakimiyet anlaşmazlıkları sorunudur. Hititçe yazılı kil tabletten çevrilmiş olan aşağıdaki mektup, Hitit ve Aḫḫiyawa (Akha) kralları arasında Egedeki adalar üzerindeki hâkimiyet anlaşmazlığı hakkında bize bilgi sunmaktadır. Mektupta geçen Aššuwa Batı Egedeki Assos ile eşitlenmektedir.
CTH 183KUB 26.91
KUB 26.91 1 Aḫḫiyawa ülkesi [kralı büyük kral […] şöyle (söyler): Hatti ülkesi kralı büyük kral […]-ye/-ya söyle.]
2 […] kim onu […]
3 […] arasında düşmanlık [oldu. …]
4 [ve bu] oldu ve ölülerin […]
5 [Geçen] yılda bana kardeşim (şöyle) yaz[dın:] ‘’B[en senin adalarını hiçbir şekilde elinden almadım.]
6-7 Senin adaların ki onları s[ana Aššuwa ülkesi kralının hediye (olarak verdiğini) ilan ediyorsun, (fakat) onları bana Fırtına Tanrısı hizmetkârlığa verdi.’’ Fakat Aš[šuwa ülkesi kralı Aḫḫiyawa ülkesi kralı için sevilen (kişi) oldu.]
8-9 Kagamuna büyük büyük ba[bam … onun kızıyla] nişanlandı. Büyük büyük baban Tudḫ[aliya Aššuwa ülkesi kralını yendi
10-12 ve ona boyun eğdirdi. [Eskiden adalar Aḫḫiyawa ülkesi kralına aitti. (Sen) Kardeşime o zaman] bu mesele için yazdım.
Hititçe metni çeviren: (Hititolog) Mert Torun
Hazırlayan ve düzenleyen: (Hititolog) Mert Torun ve Kadir Ebrek