Mütarekeden sonra, ingilizleri, Fransızları yakından görmeğe, tanımağa bağladık. Bunlarda ilk gözümüze çarpan cihet, medenî ahlâkın bozukluğudur. Bilhassa, memleketimize gelen veya Malta’da hâkim bulunan ingilizlerin medenî ahlâklarını çok düşük bulduk. Müstemleke ahalisini soymak, mağlûplara kul, köle muamelesi yapmak, harb esirlerinin ve hattâ sulh esirlerinin parasım, eşyasını çalmak onlarca tamamiyle helaldir. İngiliz milletinin medenî ahlâkında gördüğümüz bu düşüklüğe karşı, itiraf edelim ki vatanî ahlâkını pek yüksek bulduk. Türkiye’de yüzlerce, hattâ binlerce vatan haininin zuhur etmesine mukabil, bütün İngiltere’de tek bir vatan haini zuhur etmedi. O halde, bizde medenî ahlâkın daha yüksek olması neye yaradı? Keşki bizde de bunların yerine yalnız vatanî ahlâk yüksek olsaydı!
Kaynak: Ziya Gökalp Türkçülüğün Esasları