Fırsat Maliyeti Ve Parasal Maliyet
Kıtlıkla karşı karşıya bulunan insanların yaptıkları tercihleri; fırsat maliyeti önemli ölçüde etkiler. Eğer bir mal ya da hizmetin fırsat maliyeti artıyorsa insanlar bunun alımını azaltır ve bunun yerine daha ucuz olanı ikame etmeye çalışır. Bu çerçevede; fırsat maliyeti ile fiyat arasındaki ilişkiyi bilmemiz çok önemlidir. Piyasa ekonomilerinde her şeyin bir fiyatı vardır. Ancak bir malın, örneğin bir arabanın gerçek maliyeti piyasa fiyatı değildir. Çünkü arabanın gerçek maliyeti, araba üretimi nedeniyle vazgeçilen üretilemeyen diğer şeylerin (buzdolabı, bilgisayar, televizyon…) değeridir. Yani fırsat maliyetine, bir otomobil üretimi için ekonominin katlandığı gerçek fedakarlık olarak bakabiliriz. İyi işleyen bir piyasada bir malın fiyatı ile fırsat maliyeti arasında çok yakın bir ilişki vardır. Bir malı satın almak için vazgeçtiğimiz TL miktarı o mal için parasal fiyattır. Bu alım kararının fırsat maliyeti vazgeçtiğimiz en iyi alternatif karardır.
Daha basit bir örnek olarak, bir fincan kahve aldığınızda bir başka şeyi almaktan vazgeçiyorsanız, eğer vazgeçtiğiniz en iyi şey bir dilim nefis kek ise bir fincan kahvenin fırsat maliyeti bir dilim kektir. Bunları değer cinsinden ölçmede parasal fiyatları kullanabiliriz. Eğer bir fincan kahve 5 TL ve bir dilim enfes kek 10 TL ise, bir fincan kahvenin fırsat maliyeti yarım dilim enfes kektir. Fırsat maliyetini hesaplamak için kahvenin fiyatını kekin fiyatına oranlamak yeterlidir. Bu oran bize nisbi fiyatı vermektedir ki bu aynı zamanda fırsat maliyetidir. Yani bir fincan kahve alabilmek için ne kadarlık kekten vazgeçmemiz gerektiğini göstermektedir. Fırsat maliyeti ile parasal maliyetin aynı şey olduğunu söylemek bir yanılgı olur. Çünkü piyasa iyi işlemediğinde parasal maliyet fırsat maliyetini yansıtmaz. Hatta bazı şeyler açık bir fiyat etiketi taşımazlar. Örneğin, üniversitede okumanız sonucu ailenizin katlandığı parasal maliyet ile ekonomik açıdan hesaplayacağınız fırsat maliyeti aynı değildir. Ailenizin katlandığı parasal maliyetleri kolaylıkla hesaplayabilirsiniz; okul harçları, kitap kırtasiye alımları, barınma ve yeme harcamalarını toplayabilirsiniz. Fakat bu toplama ilişkin bazı problemler var. Şöyle ki; öğrenci okumasa bile giyim ve yemek için harcaması olacaktır. Burada üniversiteye devam etmenin en büyük maliyeti göz ardı ediliyor, okulda geçirilen zaman bir işte çalışarak kullanılamaz. Dolayısıyla en büyük maliyeti bu oluşturur ancak parasal maliyet hesabında bunlar dikkate alınmaz.
İyi işleyen bir piyasada bir malın fiyatı ile fırsat maliyeti arasında çok yakın bir ilişki vardır. Bir malı satın almak için vazgeçtiğimiz TL miktarı o mal için parasal fiyattır. Bu alım kararının fırsat maliyeti vazgeçtiğimiz en iyi alternatif karardır.