Katı atıkların, hangi yolla oluşursa oluşsun çevre, insan ve hayvan sağlığına olumsuz etkilerinin olacağı şüphesiz gerçektir. Katı atıkların zararları aşağıda bildirilmiştir:
1. Kontrolsüz biriktirilmeleri nedeniyle depolandıkları yerlerde meydana getirdikleri gazlar atmosfere geçerek havayı kirletir.
2. Uygunsuz ortam ve kaplarda biriktirilmeleri sonucunda sızan suları, yüzey sularına karışarak kirletir.
3. Uygun olamayan mekânlarda biriktirilen atıklara ait tozların rüzgârla etrafa saçılması riski vardır.
4. Toprakta biriken ve kalıntı hâline gelen kimyasal maddeler topraktan bitkilere bulaşır.
5. Doğrudan doğruya temasla hastalık durumu söz konusudur.
6. Sinek, böcek gibi haşereler, fare gibi kemiriciler için uygun yaşam ortamlarıdır.
7. Kötü koku ve hoş olmayan görüntüye sebep olurlar.
8. Özellikle tıbbi ve organik özellikteki atıkların kontrolsüz ve uygun olmayan şartlarda biriktirilmesi mikroorganizmalar için uygun bir besiyeri olur ve bulaşıcı hastalıklara sebep olur.
9. Düzenli veya düzensiz depolanma alanlarından açığa çıkan metan (CH4), nitroz oksit (N2O) ve karbondioksit (CO2) gazları (sera gazları) iklim değişikliği ve küresel ısınmaya neden olurlar.
Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre ülkemizde 1990 yılından 2013 yılına kadar sera gazı emisyon değerlerinin %110.4 oranında arttığı bildirilmiştir. Atıkların metan gazı emisyonuna %36.7, nitroz oksit emisyonuna %7.9, karbondioksit emisyonuna da %0.2 oranlarında sebep olduğu bildirilmiştir. Katı atıkların çevre ve insan sağlığına zarar vermemesi amacıyla uygulanan faaliyetlerin tümüne “katı atık yönetimi” denilmektedir. Az atık üretiminin sağlanması, oluşan atıkların tekrar kullanılabilirlik durumlarının değerlendirilmesi, çevreye ve canlılara zarar vermeyecek şekilde yok edilmesi amacıyla atıkların biriktirilmesi, toplanması, taşınması gibi faaliyetler katı atık yönetiminin kapsamına girmektedir. Ayrıca organik atıkların ayrılarak kompost tesislerde değerlendirilmesi, değerlendirilemeyen diğer atıkların da düzenli depolama alanlarında depolanması da atık yönetiminin faaliyetlerine dâhil olmaktadır. Katı atıkların yönetiminde “atık yönetimi hiyerarşisi”ve “üretici sorumluluğu” temel ilke olarak değerlendirilmektedir. Bu iki ilke dikkate alınarak atıkların;
1. Önlenmesi ve azaltılması,
2. Yeniden kullanılması,
3. Geri dönüşümü,
4. Geri kazanımı,
5. Bertarafı gibi işlemlere tabi tutulması söz konusudur.
Atık maddelerin insan başta olmak üzere tüm canlılara ve çevreye zarar vermesini engellemek amacıyla ilk alınabilecek önlem olarak atıkların oluşumunun önlenmesi veya atık oluşumunun azaltılması gelmektedir. Bu amaçla tüketici, üretici ve yerel yönetimler başta olmak üzere atık toplama ile ilgili olarak görevlendirilmiş özel kurumların işbirliği içerisinde olması gereklidir. Bu mevzuatımızda da açıkça belirtilmiştir. Atıkların azaltılması amacıyla üreticiler ürettikleri ürünlerinin nasıl geri dönüştürülebileceği ile ilgili bilgileri ürün ambalajına yazmalıdır. Yerel yönetimler ve diğer görevli kuruluşlar atıkların toplanması amacıyla ayrı ayrı toplama kutuları veya kumbaraları halkın rahatlıkla kullanabileceği ve yararlanabileceği yerlere temin etmeli ve halkın bunları kullanmaları teşvik edilmelidir. Atık toplama ekipleri bununla ilgili olarak görevlendirilmeli ve özellikle atık bitkisel ve hayvansal yağların taşınması amacıyla halkın kolaylıkla görevlilere ulaşmasının sağlanması gereklidir. Tüketicilerin geri dönüşümü benimsemesi ve bunu düzenli olarak devam ettirmesi, ülke ekonomisine oldukça yüksek miktarlarda katkı sağlamaktadır. Bu amaçla atıklarla ilgili eğitim ve bilinçlendirme programlarının düzenlenmesi faydalı olacaktır. Evlerde çıkan evsel atıkların ayrıştırılmasında en büyük rolü ev hanımlarının alacağı şüphesizdir. Bu yüzden özellikle bu hususla ilgili programlara ev hanımlarının katılımının sağlanması oldukça yararlı olacaktır. Atıkların bertarafı yöntemlerinin açıklanmasından önce atıkların azaltılmasında tüketiciler olarak katkıda bulunabileceğimiz bazı hususları burada sıralamakta fayda vardır. Başlıca belirtilen bu hususlara dikkat edilmesi evlerimizde atık üretimini önemli derecede azaltacaktır:
1. Alışveriş işlemleri yapılırken alınacak ürünlerin tek kullanımlık olmasından ziyade daha uzun süreli ve tekrar kullanılabilir olmasına özen gösterilmelidir.
2. Ambalajı az olan ya da dönüştürülebilir tarzda olan ambalajlı ürünler alınmalıdır.
3. Plastik kaşık, bardak, çatal, tabak gibi ürünler kullanılmamalıdır.
4. Pazar veya market alışverişlerine giderken devamlı kullanılabilecek bez torbadan alışveriş çantası temin edilmeli ve alışverişlere bu torba ile gidilmelidir. Bu şekilde ayrıca poşet veya kâğıt torba kullanımı engellenmiş olur.
5. Şarz edilebilir piller kullanılmalıdır.
6. Uzun ömürlü floresan ampuller tercih edilmelidir.
7. Gündelik notlar almak için kullanılmış kâğıtlar tercih edilmelidir.
8. Alışveriş yaparken alınacak ürünün fiyatı ile birlikte sağlamlığını ve tamir edilebilirlik düzeyleri de araştırılmalıdır.
9. Kırılan, bozulan, yıpranmış eşyalar direk atılmamalı, mümkünse tamir ettirilmelidir. 9. Kullanılmayan eşyalar çöpe atılmamalı, ihtiyaç sahibi kimselere ulaştırılmalıdır.
Oluşan atıkların da niteliklerine göre ayrı ayrı toplanarak, taşınmasından sorumlu kişilere ulaştırılmasının sağlanması, millî ekonomisini düşünen bilinçli bir tüketicinin yapması gereken görevler arasındadır. Katı atıklar özelliklerine göre kaynaklarında ayrı toplama amacıyla özel renklerde ayrı toplama kapları veya kumbaraları kullanılarak atıklar biriktirilmektedir. Gıda, cam, şişe, karton, plastik, poşet gibi farklı özellikteki atıkların kaynaklarında ayrıştırılması yeniden kullanma, geri dönüşüm ve geri kazanımın sağlanması mümkün olur. Atıkları ayrıştırmak atık yönetiminin ilk basamağını oluşturur. Ayrıştırılmış atıklar geçici olarak bir alanda biriktirilir. Atıkların toplanacağı kapların paslanmaz, su geçirmez ve kapaklı olması gereklidir. Aynı özellikte olan atıkların biriktirilmesi ve toplanması işlemlerinden sonra mümkünse geri dönüşümü veya geri kazanımı mümkün değilse de bertaraf edilmesi işlemine geçilmektedir. Bunlar;
1. Gömme (Depolama) Metodu
2. Termal Bertaraf Yöntemleri
3. Kompost Metodu olmak üzere 3 farklı şekilde yapılabilmektedir.