Yürümeyi, dik durabilmeyi ve dengeyi sağlayan ayaklar, insan yaşamı boyunca vücudu taşıyan, insan sağlığını ve yaşam kalitesini belirleyen önemli organlardır. Uzun süre ayakta kalınması, uygun olmayan ayakkabı ve çorap tercihi ve uzun süre ayakkabıların içinde kalması ayaklarda koku, dolaşım bozukluklarına bağlı olarak ağrı, nasır ve bazı enfeksiyonlara sebep olur. Atılan her adımla ayaklara vücut ağırlığına ilaveten vücut ağırlığının ortalama üçte biri oranda ağırlık daha basınç oluşur. Koşma eylemi sırasında bu basınç 3 kat daha artmaktadır. Her ayakta 26 adet kemik, 33 eklem ve 100’den fazla bağ bulunmaktadır. Ayak hijyenine yeterince dikkat edilememesi durumunda enfeksiyonlar, deformasyonlar ve ayak basış şeklinde bozukluklar görülebilmektedir. Özellikle gelişme çağında olan çocukların ayakkabılarının buna göre seçilmesi ve ayak sağlıklarının korunması gerekmektedir. Şık olmak ve modayı takip etmek adına dar, ayakları sıkan ve çok yüksek topuklu ayakkabıların tercih edilmesi ayak sağlığını olumsuz etkilemektedir. Bütün gün boyunca sıkışan, terleyen ve kuruyan ayaklar rahat olmayan ayakkabı tercihi ile daha da fazla yıpranmaktadırlar. Esneme payı olmayan, sert tabanlı ayakkabılar ayaklardan omurgalar üzerine bir basınca sebep olur. Bu durum dolaşım sistemini de olumsuz etkiler. Ayak hijyenine dikkat edilmemesi durumunda aşağıdaki rahatsızlıklar görülebilir.
1- Ayak kokusu: Doğal yapısı ile terleyen ayakların kaliteli ve teri emebilen çorapların
giyilmemesi, kaliteli, hava alabilen ayakkabıların tercih edilmemesi, uzun süre
çorapların değiştirilmemesi ve ayakların yıkanmaması nedeniyle meydana gelir.
Engellemek için, pamuklu çoraplar tercih edilmeli ve her gün değiştirilmelidir.
Ayaklar sabah ve akşam sabunlu su ile yıkanmalıdır. Ayakkabıların hava alabilen,
kaliteli malzemeden yapılmış olmasına dikkat edilmelidir. Her gün aynı ayakkabıların
giyilmesi de ayak kokusuna neden olur.
2- Tırnak batması: Çok dar ayakkabıların giyilmesi, yanlış tırnak kesimi sonucunda
tırnakların ete batması acıya ve sonrasında enfeksiyonlara neden olur. Dar ayakkabılar
giyilmemeli, ayak tırnakları düz bir şekilde kesilmelidir. Batan tırnak uzman
hekim tarafından operasyonla çıkartılmalıdır.
3- Nasır oluşumu: Dar ve sert tabanlı, kalitesiz ayakkabıların tercih edilmesi nedeniyle sürtünmenin artması nasıra sebep olabilir. Doktor tavsiyesi ile alınan nasır bantları kullanılmalıdır.
4- Ödem ve ağrı: Uzun süre ayakta durma, dar ayakkabılar kullanma, ayaklarda ödem ve ağrıya sebep olur. Ayakların yüksek bir yere kaldırılarak dinlendirilmesi gereklidir.
5- Mantar: Ayakların terledikten sonra ıslak kalması, ıslakken iyi kurulanmadan çorapların giyilmesi esas nedendir. Ayrıca terlik, ayakkabı, çorap, ayak havlusu gibi kişiye özel eşyaların ortak kullanılması sonrasında da çapraz kontaminasyonla mantar enfeksiyonları görülebilir. Ayakların iyice kurutulması, çorapların sık sık değiştirilmesi, ayakların bakımının yapılması gereklidir.
Ayak hijyenini sağlamak için;
- Her gün sabah ve akşam sabunlu suyla yıkanmalıdır. Ayaklar iyice kurulandıktan sonra çoraplar giyilmelidir.
- Yıkama işleminden sonra kâğıt havlu veya kişiye özel bez havlular kullanılarak ayaklar kurulanmalıdır.
- Geceleri yatmadan önce yıkanan ayaklara nemlendirici kremler sürülebilir. Masaj kremleri ile masaj yapılarak rahatlama sağlanabilir.
- Gün içinde devamlı oturularak çalışılıyorsa kısa süreli aralıklarla kısa yürüyüşler ve bilek hareketleri yapılarak ayaklarda dolaşımın sağlanması gereklidir.
- Ayak tırnakları düz bir şekilde kesilmelidir. Yan kısımlarında tırnak batmaları olmayacak şekilde düzeltilmelidir.
- Banyo esnasında topuk kısımları başta olmak üzere ayaklar ponza taşı ile sürtülerek ölü derilerden arındırılmalıdır.
- Çok yüksek topuklu olmayan, ayakları sıkmayan, hava alabilen yumuşak tabanlı, ayakları yıpratmayacak ayakkabılar tercih edilmelidir.
- Her gün aynı ayakkabı tercih edilmemelidir.
- İmkân buldukça temiz olduğundan emin olunan toprak ve kum içinde çıplak ayakla yürüyüşler yapılmalıdır.
- Ayaklara tuzlu su uygulamaları yapılmalıdır.
Ayakkabıların devamlı giyilmesi sonucunda nemlenme meydana gelir. Bu durum ayak sağlığını bozan önemli nedenlerden biridir. Ayaklardan nemlenen ayakkabılar 24 saat gibi bir süre içerisinde kurur. Bu nedenle giyilen bir ayakkabının 2 gün dinlendirilerek kuruması sağlanmalıdır.