Ergonomi, çevrenin, yaşam ve çalışma koşullarının insan özelliklerine uygun hâle getirilmesi olarak tanımlanmaktadır. Bir başka anlayışla çevrenin insana uyumlaştırılması demektir. Çalışma yaşamı bakımından ergonomi iki açıdan önemlidir. Bunlardan birisi iş verimidir. Rahat ve konforlu bir ortamda çalışan kişinin iş verimi, yani üretimin niteliği ve miktarı artar. İkinci konu ise iş güvenliğidir. Ergonomik ilkeler uygulanıyorsa iş güvenliği artar, kaza olasılığı azalır. Ergonomik ilkelerin yerine getirilmesi için anatomi, antropometri, fizyoloji, psikoloji gibi sağlık bilimleri, tıp ve mühendislik bilimleri işbirliği içerisinde çalışmalıdır. Sağlık bilimleri ve tıp insan üzerindeki, mühendislik bilimleri ise teknik ve çevresel ögelerdeki deneyimleri ile insan ve çevre uyumunu sağlayabilirler.
Bir tasarımın ergonomik olduğunu belirleyen ölçütler şunlardır:
• Kullanıcıya uygun olmalıdır.
• Kullanımı kolay olmalıdır.
• Rahatlığı ve konforu artırmalıdır.
• Sağlık ve güvenliği artırmalıdır.
• Performansı ve iş verimliliğini artırmalıdır.
Ergonomi 3 bölümde incelenir:
- Fiziksel Ergonomi
- Bilişsel Ergonomi
- Örgütsel Ergonomi
1- Fiziksel Ergonomi: Fiziksel çevrenin insanın antropometrik, anatomik ve fizyolojik özelliklerine uygun olmasıdır. Örneğin; kullanılan el aletlerinin elin yapısına ve boyutlarına uygun olması; ayakkabıların çalışanların ayak ölçülerine uygun olması; oturulan sandalyelerin boyun, sırt, bel, kalça, bacak, ayak, hatta kolun yapısına uygun olması; kullanılan motorlu araçların el, kol, bacak, ayak, beden, başın yapısına, hareket yetenek ve sınırlılıklarına uygun olması; ortamın hava akımı, nem, ısı, aydınlatma, gürültünün insan sağlığına zarar vermeyecek şekilde olmasıdır.
2- Bilişsel Ergonomi: İşin bilgiyi algılama, anlama ve işleme gereksinimleriyle ilgilenir. Uygulamaların hatasız olması ve hata olasılığının en az olması ve dolayısıyla insanın performansının artırılması amaçlanır. Kadran, kontrol sistemleri ve bilgisayar sistemleri en temel örneklerindendir. Örneğin; bir otomobilin kullanılması için hız göstergesi, motor devri, yağ ve akaryakıt durumu, hatta lastik basıncı, dış ortam hava sıcaklığı, farların açık olup olmadığı, sağ-sol sinyal görsel ve sesli uyaranlar, hatta yol haritası gibi birçok bilgiye gereksinim vardır. Bir otomobil, ilgili bu bilgilerin aracı kullanan kişinin değişik kadran ve göstergelere bakması ve burada farklı renk ve işaretlerle algılaması sonucu doğru bir şekilde kullanılabilir. Bu nedenle bilişsel ergonomi günümüzde birçok alanda kullanılan bir uygulama alanıdır.
3- Örgütsel Ergonomi: Örgütün, kuruluşun, kurumun veya iş yerinin yapılandırılması ve işleyişinin sağlanmasında yararlanılan bir anlayıştır. Konuları arasında iletişim, ekip, ekip yönetimi, işin planlanması, iş tasarımı, çalışma saatlerinin belirlenmesi, çalışanlarının görev ve rollerinin belirlenmesi, kalite yönetimi gibi konular vardır. Bunlar değişik yöngerge ve standartlarda olması gerekenin en iyisi olması anlayışıyla oluşturulur. Böylece örgüt içi iletişim sağlıklı oluşturulur ve örgütsel kültür, kurum kültürü, kurum aidiyeti sağlanmış olur. Örneğin bir sağlık kuruluşunda kimin ameliyat ekibinde yer alacağı, bunlarla ilgili mesleklerin görevlerinin tanımlanması ve işleyişinin planlanması, gerekli olan tıbbi malzemelerin temin edilip ameliyata uygun hâle getirilip kullanılması, hem çalışanların daha sağlıklı ve daha verimli çalışmalarına yardımcı olur; hem de hizmet alan kişiler daha az sağlık riski ile karşılaşır.