Taberi veya tam adıyla Ebu Cafer Muhammed ibn Cerir et-Taberi tahminen 839 yılında Taberistan (bugünkü Mazenderan bölgesi)’nın Amol şehrinde doğmuş, 8. ve 9. yüzyıllarda yetişmiş, fıkıh, hadis, tarih, dil, tefsir ve kırâat ilimlerinde çalışmalarıyla kendini kabul ettirmiş islami Tarihçi’dir. Hayatı Ebu Cafer Taberi, Tabaristan’da Hazar Denizi’ne sahili olan Mazenderan Eyaleti’ne bağlı Amol şehrinde varlıklı bir ailede tahminen 838-839 yılında doğmuş ve ilk eğitimini burada yapmıştır. 12 yaşında iken doğduğu memleketi bırakıp, İlim tahsili (fi talab al-’ilm) için Rey, Basra,Kufe, Medine, Suriye ve Mısır gibi şehir ve ülkeleri dolaştıktan sonra, hilafet merkezi olan Bağdat’a yerleşmiştir. Kaynaklar onun hocaları ve talebeleri için uzun bir liste vermişlerdir. Zamanında hadis, fıkıh (Hanefi, Şafii ve Maliki fıkıhları), kırâat, tarih ve edebiyat sahalarında meşhur olan birçok âlimden ders almıştır, yetiştikten sonra da bütün bu ilimlerde eserler vermiştir. Kırk sene süreyle, her gün kırk varak yazmak suretiyle, son derece hacimli eserler meydana getirmiştir. Fıkıhta önceleri Şafii mezhebine mensup iken, sonradan mutlak müctehidlik mertebesine ulaşmıştır. Kaynaklar onun, Cerriyye adında sonraları ortadan kalkmış olan bir mezbebin imamı olduğunu kaydederler. Kaynaklar Taberi’nin, Ahmed bin Hanbel’den ilim almak üzere Bağdat’a geldiğini ve fakat ancak onun vefatından sonra Bağdat’a ulaşabildiğini, bunun üzerine memleketine dönmeyerek Basra, Kufa ve Vasit’de o saygıdeğer bilginlerden tahsiline devam ettiğini belirtiyorlar. 923 yılında Bağdat’ta vefat etmiş ve muhaliflerinin çokluğu sebebiyle, ölümü gizli tutularak geceleyin vefat ettiği eve defnedilmiştir.
Eserleri
İmam Ebu Cafer Taberi’nin yazdığı eserlerin birçoğu kaybolmuş ve zamanımıza kadar ulaşamamıştır. Fakat bize kadar ulaşan eserlerinin bile bir ömre sığdırılması zordur ve Taberi’nin büyüklüğünün en büyük delilidir. Taberi’nin eserlerinden bazıları şunlardır:
Tarih ar-rusul wa-l-mulūk wa-lhulafā, Bu tarihsel kayıtlar eseri, İslam erken tarihi ve Emeviler ile Abbasiler hanedanlığı üzerine bugüne kadar önemli bir kaynak oluşturur. Ğāmi al-bayān an tawil āy al-qurān veya Tafsir al-Tabari, Câmiu’l-Beyân an (fi) Te’vili Âyati’lKur’an, 883 yılında tamamladığı bu eseri Taberi Tefsiri olarak da bilinir. Taberi, çok meşhur bir tarihçi olması kadar, “Rivâyet tefsirlerinin anası” olarak kabul edilen bu tefsiri ile de şöhret olmuştur. 1903 yılında ilk defa Kahire’de 30 cilt kapsayan kitap olarak basılmıştır. Gaririya, ihtilāfu l-fuqahā, Bu eseri İhtilâfu Ulemâi’l-Emsar f Ahkâmi Şerâii’l-İslâm adıyla 1933’de yayımlanmıştır. usūlu l-fiqh. Letâifu’l-Kavl f Ahkâmi Şerâii’l-İslâm: Usûl-i fıkha dair yazdığı bir eserdir, Kitâbu’l-Kırâât ve Tenzilu’l-Kur’an, Kitâbu Şerhi’s-Sünne: Mezhebi ve itikâdi konuları ihtiva eden eser Mısır ve Bombay (1321)’da basılmıştır, Kitâbu Adâbi Menâsiki’l-Hacc, Kitâbu’l Mûciz fi’l-Usûl, Kitâbu’l-Garib ve’t- Tenzil ve’l-Aded, Kitâbu Âdâbi’l-Kudât.