Trihibrit / Polihibrit Birleştirmeler Temel Veteriner Genetik
Farklı iki canlı arasında, üç karakter açısından yapılan birleştirmeler; trihibrit birleştirmeler (trihibrit çaprazlama) şeklinde adlandırılmaktadır. İkiden fazla karakter için yapılan birleştirmelere ise polihibrit bileştirmeler (polihibrit çaprazlama) olarak tanımlandığından trihibrit birleştirmelere aynı zamanda polihibrit birleştirmeler de denilmektedir. Trihibrit birleştirmeyi yine Mendel’in bezelyelerde yapmış olduğu bir melezleme ile açıklamak mümkündür. Bu çaprazlama için homozigot yapılı; pembe çiçekli (PP), çiçeği aksiyal konumlu (AA) ve kısa gövdeli (uu) bir bezelye türü ile beyaz çiçekli (pp), çiçeği terminal konumlu (aa) ve uzun gövdeli (UU) bezelye türünü ele aldığımızda;
P: Pembe rengi,
p: Beyaz rengi
U: Uzun gövdeyi,
u: Kısa gövdeyi,
A: Aksiyal konumu,
a: Terminal konumu ifade etmektedir.
Daha önceden de bahsedildiği gibi, burada pembe renk, uzun gövde ve çiçeklerde aksiyal konum dominant karakterlerdir, ebeveyn gametleri PuA ve pUa şeklindedir. Yapılan trihibrit çaprazlama sonucu;
• F1’de elde edilen yavru kuşağın tümü pembe renkli, uzun gövdeli ve aksiyal çiçek konumludur (PpUuAa).
• F1 melezleri kendi aralarında çaprazlandıklarında sekiz adet gamet elde edilmektedir. Bunlar: PUA, PUa, PuA, Pua, pUA, pUa, puA, pua şeklindedir. Polihibrit çaprazlamalarda F1’de oluşacak gamet sayısı 2n şeklinde bulunmaktadır. Buradaki n, çaprazlamaya giren gen sayısını ifade etmektedir. Yukarıdaki örnekte de; 3 tane gen olduğundan 23’ten 8 tane gamet elde edilmiştir.
• Punnet karesinden yararlanılarak gametler birbiriyle kombine edildiğinde F2 kuşağında 64 adet yeni birleşim bulunmaktadır. F2 kuşağında meydana gelen yavru sayısı (yeni birleşim sayısı) da 2n x 2n formülü yardımıyla bulunabilmektedir. Bu formüle göre örnekteki 3 gen için; 23 x 23 = 64 yeni birleşim sonucunu verir.
• F2 kuşağında fenotipik dağılım oranı ise her zaman aynı olmak kaydıyla; 27:9:9:9:3:3:3:1 şeklindedir. Bu dağılıma göre;
• 27 adet yavru: Pembe çiçekli, uzun gövdeli ve aksiyal çiçek konumlu,
• 9 adet yavru: Pembe çiçekli, uzun gövdeli ve terminal çiçek konumlu,
• 9 adet yavru: Pembe çiçekli, kısa gövdeli ve aksiyal çiçek konumlu,
• 9 adet yavru: Beyaz çiçekli, uzun gövdeli ve aksiyal çiçek konumlu,
• 3 adet yavru: Pembe çiçekli, kısa gövdeli ve terminal çiçek konumlu,
• 3 adet yavru: Beyaz çiçekli, uzun gövdeli ve terminal çiçek konumlu,
• 3 adet yavru: Beyaz çiçekli, kısa gövdeli ve aksiyal çiçek konumlu,
• 1 adet yavru: Beyaz çiçekli, kısa gövdeli ve terminal çiçek konumlu fenotipe sahiptir.
• F2 neslinde genotip sayısı; 27 tanedir. Bu sayı 3n formülüyle de hesaplanabilmektedir. Bu örnekteki gen sayısı olan 3’ü formüle yerleştirdiğinde 33’ten 27 adet genotip elde edildiği sonucuna varılabilmektedir.
• F2’de oluşan fenotip sayısı da 2n formülüyle belirlenebilmektedir. Fenotipik dağılım oranında gösterildiği gibi değişik yavru sayılarında 8 farklı fenotip ortaya çıkmaktadır.