Genel Vergi Hukuku: Yargı Organı Kararları
Anayasa ve kanunlardaki düzenlemelerle güvence altına alınan mükellef haklarının ihlal edilmesi hâlinde mükellefler yargı yoluna giderek gelir idaresinin yapmış olduğu işlemlerin hukuka aykırı olduğu gerekçesiyle iptalini isteyebilmektedir. Yargı organlarının da bu yönde karar vermeleri hâlinde, mükellef haklarına yargısal bir koruma sağlanmaktadır. Dolayısıyla gelir idaresi tarafından vergileme ile ilgili işlemlere karşı etkin bir yargısal koruma sağlanabilmesi için mükellef hakları ile ilgili yasal düzenlemelerin eksiksiz bir şekilde hayata geçirilmiş olması gerekmektedir. Mükellef haklarının yargı organı kararları ile daha etkin bir şekilde korunabilmesi için, diğer kanun yollarının tüketilmesinden sonra Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru imkânı da sağlanmıştır. Anayasa Mahkemesi bireysel başvuru yolunda İHAM’ın yapmış olduğu denetimin benzer bir şeklini yerine getirir ve anayasallık denetimi yapar. Bireysel başvuru yolunun temel özellikleri şu şekilde sıralanabilir:
• Hakları ihlal edilenlere Anayasa veya yasayla tanınan bir dava türüdür,
• Diğer hukuk yolları tüketildikten sonra başvurulabildiği için ikincil niteliğe sahiptir,
• Temel hakların ve özgürlüklerin ihlaline karşı tesis edilmiştir, • Bireysel başvuru kural olarak kamu gücü işlemlerine karşı yapılır,
• Bireysel başvuru, olağanüstü bir kanun yolu veya hukuki çaredir. Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvurunun şartları şöyledir:
• Bireysel başvuruda bulunacak kişinin, Anayasa veya İHAS tarafından güvence altına alınan bir temel hak ve hürriyeti ihlal edilmiş olmalıdır.
• Söz konusu ihlalin, herhangi bir kişi tarafından değil, bir kamu gücü tarafından yapılmış olması gerekir.
• Başvurucunun güncel ve kişisel bir hakkının doğrudan etkilenmesi ve şahsen mağdur olması gerekir.
• Bireysel başvuruyu medeni hakları kullanma ehliyetine sahip olan bütün gerçek ve tüzel kişiler yapabilir. Kamu tüzel kişileri bireysel başvuru yapamaz.
• Bireysel başvuruda bulunabilmek için olağan kanun yollarının tüketilmiş olması şarttır.
Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yolu, ülkemizde temel hak ve özgürlüklerin korunması ve güçlendirilmesi açısından son derece önemli bir gelişmedir. Vergi ilişkisinden kaynaklanan temel hak ve özgürlük ihlallerinden korunmak amacıyla mükelleflerin başta mülkiyet hakkı ve adil yargılanma hakkı olmak üzere tüm temel hak ve özgürlüklerin ihlaliyle ilgili bireysel başvuru yoluna gitmeleri mümkündür. Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yolunun getirilmesi ülkemiz için insan hakları ve mükellef hakları alanında atılan önemli adımlardan birisidir. İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi kararlarında kişilerin iç hukuk yollarının tüketilmiş olup olmadığını araştırırken, ilgili ülkede Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru kurumunun bulunup bulunmadığını da dikkate almaktadır. Bu nedenle, kişilerin temel hak ve hürriyetlerini koruyan bu sistem ülkemizdeki mükelleflerin de Anayasa ve İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nde yer alan haklara ve dolayısıyla mükellef haklarına yönelik koruma sağlayan bir mekanizma olarak işlemektedir.