Ünite 10 – Pestisitler ve Çevre Toksikolojisi | Sınavda Çıkan Sorular ve Cevapları
Doğru Cevaplar Kalın Punto ve Altı Çizili Olarak Belirtilmiştir
1- Aşağıdakilerden hangisi gerek halk sağlığı ve gerekse açlıkla savaşta gıdaların korunmasında kullanıldıklarından pestisitlere verilen isimdir?
a. Halk sağlığı ilaçları
b. Ekonomik zehirler
c. Gıda koruyucular
d. Çevresel zehirler
e. Böcek gelişim düzenleyicileri
2- Gecikmiş toksik etkiye neden olan insektisit grubu aşağıdakilerden hangisidir?
a. Sentetik piretroitler
b. Organik klorlular
c. Organik fosforlular
d. Mikrobiyel insektisitler
e. Bitkisel insektisitler
3- Yaprak dökücü etkisiyle bitkilerin yapraklarını uzaklaştıran insektisit sınıfına ne isim verilir?
a. Pissisit
b. Avisit
c. Nematisit
d. Herbisit
e. Defoliyant
4- DSÖ’ye göre sıçanlarda ağızdan ÖD50’si 450 mg/kg olan bir maddenin zehirlilik sınıfı aşağıdakilerden hangisidir?
a. Sınıf Ia
b. Sınıf Ib
c. Sınıf II
d. Sınıf III
e. Tamamen zehirsiz
5- Basınç altında serbest bırakıldığında gaz halini alan ve sıvı olarak formüle edilen formülasyon tipi hangisidir?
a. Süspansiyon konsantre
b. Fumigant
c Emülsifiye konsantre
d. Suda yağ emülsiyonu
e. Kapsüllü süspansiyon
6- Aşağıdakilerden hangisi pestisitlerin karıştırılması ve doldurulması sırasında güvenlik için alınması gereken önlemlerden biri değildir?
a. Pestisitleri kullanırken hiçbir şey yenilip içilmemelidir.
b. Çıplak ellerle pestisitlere dokunulmamalıdır.
c. Pompa her doldurulduğunda yüz ve eller su ve sabunla iyice yıkanmalıdır.
d. Pulverizatörün ağzındaki tıkanıklığı temizlemek için asitli su kullanılmalıdır.
e. Günün sonunda duş veya banyo yapılmalıdır.
7- Organik solvent bazlı ilaçlarla çalışırken aşağıdaki eldiven çeşitlerinden hangisi daha uygundur?
a. PVC eldiven
b. Plastik eldiven
c. Kauçuk eldiven
d. Operasyon eldiveni
e. Pamuklu eldiven
8- Vücutta prostaglandin sentetazı inhibe etmek suretiyle, yumurta kabuğunun oluşumu sırasında kabuk bezi mukozası tarafından alınan kalsiyumun azalmasına, böylece yumurta kabuğunun incelmesine ve kuluçka süresince yetişkinlerin yumurtaları ezmesine neden olan çevresel kirletici aşağıdakilerden hangisidir?
a. DDE
b. Atrazin
c. Paratiyon
d. Civa
e. Brodifakum
9- Aşağıdakilerden hangisi balıklarda plazma vitellogenin derişimlerinde belirgin artışlara neden olabilir?
a. Kadmiyum
b. Glifosat
c. Östradiol
d. PCB’ler
e. Kurşun tetraetil
10- Aşağıdaki metallerden hangisi biyotransformasyonla metillenir ve metilli şekilde kolayca plasenta ve kan-beyin bariyerini de geçerek gelişmekte olan sinir sistemini olumsuz yönde etkileyebilir?
a. Demir
b. Arsenik
c. Selenyum
d. Civa
e. Kadmiyum
İnsan ve hayvan vücudu ile bitki ve cansız cisimlerin üzerinde ya da çevresinde bulunan veya yaşayan ayrıca, gıda maddelerinin üretimi, hazırlanması, depolanması ve tüketimi sırasında onların besin değerini azaltan veya hasara uğratan zararlıları (böcek, kemirici, yabani ot, mantar, toprak kurdu vb) öldürmek için kullanılan maddelere pestisitler denir.
Vektörlerle taşınan hastalıkların önlenmesi, tarım ürünlerinin kalitesi ve veriminin artırılması ve insanın yaşam kalitesine katkı yapmaları pestisitlerin yararları, üretimlerinden tüketimlerine kadar geçen aşamalarda maruz kalma sonucunda akut ve kronik zehirlenmeler görülmesi ise zararlarını gösterir. Kronik maruziyetlerde kanserojen, mutajen veya teratojenik etkili olabilirler. Özellikle sudaki çözünürlükleri az olan birçok pestisit çevrede uzun süre kalarak insan ve hayvanların yağlı dokularında birikebilirler.
Pestisitlerin çoğu kimyasal olarak inorganik ve organik bileşikler olarak sınıflandırılırlar. İnorganik pestisitler çevrede kalıcı ve memelilere oldukça zehirli, ağızdan alınan tipte zehirler olup örnek olarak arsenik, civa ve siyanür bulunur. Organik pestisitler ise doğal ve sentetik olmak üzere 2 gruba ayrılırlar. Sentetik olanlar organik fosforlu (mevinfos gibi), karbamatlar (karbaril gibi), sentetik piretroitler (deltametrin gibi), böcek gelişim düzenleyicileri (diflubenzuron gibi) ve klorlu hidrokarbonlar (DDT gibi) olarak sınıflandırılabilirler. Doğal olanlar ise strikninin bulunduğu bitkisel pestisitler, Bacillus thuringensis var. israelensis’in bulunduğu mikrobiyel pestisitlerdir.
Emülsifiye Konsantre (EC), etkin maddenin bir veya daha fazla petrol bazlı solventlerle seyreltilmiş sıvı bir formülasyonudur. Süspansiyon konsantre (SC), bir sıvıda çözünmeyen katı maddenin aynı sıvıyla bir araya getirilmesiyle hazırlanan ve kullanmadan önce suyla seyreltilen bir formülasyondur. EC ile SC formülasyonlar, aşındırıcı değildir ve püskürtme cihazının ağzını tıkamazlar ama SC’yi süspansiyon halinde tutmak için ara sıra çalkalanmaya ihtiyaç vardır. EC’ler petrol solventi içermelerinden dolayı oldukça yanıcı, keskin kokulu ve gözenekli yüzeylerden emilebilirler. SC’lerde partiküller gözenekli yüzeylerden emilmezler.
Pestisitlerin nakil sırasında kazara yola dökülmelerinin önlenmesi için bütün ambalajlar emniyete alınmalı, kâğıt, karton veya benzeri materyallerden yapılmış ambalajlar nemden korunmalı, cam ambalajların kırılmasını önleyecek tedbirler alınmalı, daima aracın arkasında taşınmalı, herhangi bir taşıtın yolcu bölümünde veya gıda, yem veya elbiselerle aynı bölümde taşınmamalı, taşıtların arkasında çocukların ve hayvanların binmesine izin verilmemelidir.
Pestisit döküntülerinin yol açacağı sağlık sorunlarından kaçınmak ve arazi ve çevrenin bulaşmasını en aza indirmek için derhal müdahale edilmesi gerekir. Akıllı bir planlama, kimyasalın ve oluşturacağı tehlikenin bilinmesiyle soğukkanlı hareket etme kazadan dolayı oluşabilecek riski azaltabilir. Bir döküntü oluştuğunda mümkün olduğunca hızlı ve güvenli bir şekilde temizlenmelidir. Temizlik tamamlandıktan sonra etkilenen alan derhal eski haline getirilmelidir. Halkın yoğun olarak bulunduğu ana cadde gibi bir alanda döküntü olursa, hemen polise, itfaiyeye ve öteki acil sağlık kuruluşlarına haber verilmeli, dökülme devam ediyorsa durdurulmalı, sıvı döküntüyü daha fazla dağılmaması için emici nitelikteki toprak veya kumla çevresini saracak şekilde sınırlandırmalı ve sonra süpürülerek plastik bir kovaya doldurulmalıdır. Kuru döküntüler mümkünse su geçirmez bir branda ile örtülmeli veya çabuk süpürülerek plastik bir kovaya konulmalıdır. Tozların turbülansla havaya karışmasını önlemek için aşırı hareketlerden kaçınılmalı ve rüzgârlı havalarda gerekirse hafifçe nemlendirilmelidir. Kapalı alanda olan dökülme durumunda birçok pestisit buharlaşacağından, buharların birikimini önlemek için kapı pencereler açılarak ortam havalandırılmalıdır. Havalandırmak mümkün değilse maske takmadan temizliğe devam edilmemelidir
Çevre toksikolojisinde amaç çevresel kirleticilerin insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerinin incelenmesidir. Bunu yaparken standart hayvan modellerinden (fare ve sıçan gibi) olduğu kadar, söz konusu kimyasala maruz kalan çiftçiler, fabrika işçileri gibi grupların epidemiyolojik değerlendirilmesinden de yararlanılır. Çevre toksikolojisinin bir alt dalı olarak değerlendirilen ekotoksikoloji alanında ise çevresel kirleticilerin ekosistemler, onların bileşenleri olan bitkiler, hayvanlar, tüm yabanıl yaşam ve bu bileşenlerin birbirleri ile etkileşimlerine bağlı olarak ortaya çıkan olumsuz etkiler incelenir. Bu inceleme gıda zincirinin başlangıcından en üstte yer alan yırtıcıya kadar ekosistemleri oluşturan canlıların doğal yaşam ortamları içerisinde yapılır.
Çevresel Kirleticiler aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir;
- Temel besin maddeleri; Örnek N ve P
- Organik klorlu bileşikler; Örnek DDT
- Kolinesterazı inhibe eden pestisitler; Örnek OF monokrotofos, karbamat türevi karbofuran
- Diğer insektisitler; Örnek sentetik piretroitler
- Herbisitler; Örnek atrazin
- Rodentisitler; Örnek brodifakum
- Kanalizasyon atıkları; Örnek steroit hormonlar
- Metaller, metalloitler ve metal olmayan bileşikler; Örnek Cd, Pb ve Hg
- Radyasyon/Radyoetkin maddeler; Örnek nükleer atıklar