Matrakçı Nasuh (d.1480 – ö. 1564), Osmanlı minyatürcü, tarihçi ve matematikçi. Asıl adı Nasuh b. Karagöz’dür. Ölüm tarihi tam olarak bilinmeyen Matrakçı Nasuh’un Saraybosna’da doğduğu sanılmaktadır. Kâtip Çelebi ölüm tarihi olarak 1533′ü vermekteyse de, bunun doğru olmadığı bugün kesinleşmiştir. Çeşitli kaynaklarda onun 1547′den, 1551′den, 1553′ten sonra ölmüş olabileceği ileri sürülmektedir. Yaşamı üstüne bilgi de yok denecek kadar azdır. Dedesinin devşirme olduğuna ilişkin kesinleşmemiş ipuçları vardır. Hayatı Sultan II. Beyazid döneminin (1481-1512) sonlarına doğru Enderun’da eğitim gördüğü ve sonra matematik eğitimcisi olarak öğrenci yetiştirdiği bilinmektedir. Devrin ünlü şairi Sai’den dersler almıştır. Ünlü bir hattat olan Nasuh, nesih yazı stilinde değişikler yapmıştır. Divani yazı stilinde önde gelen isimlerden birisi olmuştur. Sopalarla oynanan ve bir tür savaş oyunu olan matrak adlı sporda ustalığından dolayı matrakçı lakabıyla anılmıştır.
Değişik silahları kullanmaktaki ustalığı da bilinmekte olup bu konuda “Tuhfetü’l-Guzât” adlı bir kitap da yazmıştır. Matrakçı Nasuh’un minyatür-harita karışımı kendine has bir üslubu vardır, eserlerinde yeryüzünün kuşbakışı görünümünü resmeder. Buna karşın şekilleri tepeden değil, sanki karşıdan görüyormuş gibi çizer. Bu resimlerde kuş ve tavşan gibi hayvanlar olsa da insanlar asla belirmez. Şehirlerdeki binalar tek tek seçilebilir. Geometri ve matematik alanındaki çalışmaları neticesinde uzunluk ölçülerini gösteren cetveller hazırlamıştır. I. Selim zamanında ona adadığı “Cemâlü’l-Küttâb” ve “Kemalü’l- Hisâb” kitaplarını yazmış, Napier’den elli sene oncesinde adıyla anılan çarpma metotlarını ve modern matematik ögretiminde öncü bir kitap kabul edilen bir referans olarak Enderun’da okutulmus, Napier gibi matematikçilere ilham kaynağı olmuştur. Tarih alanında da çalışan Matrakçı Nasuh, “Taberi Tarihi”ni “Mecmaü’t-Tevârih” adıyla osmanlıcaya çevirmiştir. 3 nüsha olarak yayınlanan “Süleymannâme” kitabında 1520-1537, 1543-1551 ve 1542-1543 yıllarını anlatmıştır. 1537-1538 yıllarında yazdığı “Fetihname-i Karabuğdan”, Kanuni Sultan Süleyman’ın İran seferini anlatır. Bu kitaplarda, yol boyunca ordunun geçtiği şehirlerin minyatür şeklinde haritaları nı çizmiştir. Çizimleri bugün hem estetik, hem de geçmişe ait çok ayrıntılı bilgiler içermesi hasabıyla şaheser olarak tanımlanmaktadır. Nasuh, Kanuni’nin Fransa kralı I. François’ya destek amacıyla Barbaros Hayrettin Paşa komutasında gönderdiği donanmaya katıldı. Yol boyunca donanmanın uğradığı limanları resmetti.
Nasuh, özellikle geometri ve matematik alanlarında önemli bir bilim adamıydı. Uzunluk ölçülerini gösteren cetveller hazırlamış ve bu konuda kendinden sonra gelenlere önderlik etmiştir. Matematiğe ilişkin iki kitabı “Cemâlü’l-Küttâb” ve “Kemalü’l- Hisâb” ile “Umdetü’l-Hisâb’ı” I. Selim (Yavuz) döneminde yazmış ve padişaha adamıştır. Bu yapıtlardan sonuncusu uzun yıllar matematikçilerin elkitabı olarak kullanılmıştır. Tarih Kitapları Yazdı Nasuh bir tarihçi olarak da önemli yapıtlar vermiştir. “Mecmaü’t-Tevârih” adıyla Taberi Tarihi’ni Türkçe’ye çevirmiştir. Ayrıca “Tarih’i Sultan Bayezid ve Sultan Selim” ile “Tarih’i Sultan Bayezid” adlı iki kitabında bu padişahlar dönemindeki olayları anlatmıştır. “Süleymannâme” adlı kitabının üç ayrı nüshasında 1520-1537, 1543- 1551 ve 1542-1543 arasında geçen olayları ele almıştır. Kanuni’nin 1534 Irak seferini “Beyan-ı Menazil-i Sefer-i Irakeyn-i Sultan Süleyman Han”da 1538 Karaboğdan seferini de “Fetihnâme-i Karaboğdan” da konu etmiştir. Nasuh, Kanuni’nin Fransa kralı I. François’ya destek amacıyla Barbaros Hayrettin Paşa komutasında gönderdiği donanmaya katıldı. Yol boyunca donanmanın uğradığı limanları resmetti. Minyatürde Bir Zirve Onu bugüne taşıyan asıl yönü ise minyatür sanatındaki yeridir. Minyatürcülüğün yanı sıra divanı yazıda usta bir hattattı. Yapıtları başta Topkapı Saray’ı müzesi kütüphanesi ve Süleymaniye kütüphanesi olmak üzere çeşitli kitaplıklarda yer almakta. Kitapları – Matematik – Cemâlü’l-Küttâb – Kemalü’l- Hisâb – Umdetü’l-Hisâb – Tarih – Mecmaü’t-Tevârih – Süleymannâme – Fetihname-i Karabuğdan – Beyan-ı Menazil-i Sefer-ul Irakeyn – Savaş Sanatları – Tuhfet-ul Guzat Kaynakça – T.C. Kültür Bakanlığı web sitesi – Skylife web sitesi – Matraki ve Enderun uzerine ingilizce akademik bir çalışma