Hormonlardan farklı olarak, sentezlendikleri yerin hemen yakınındaki yapıları etkileyen, fizyolojik ya da fizyopatolojik etkilere neden olan salgılara yerel hormon (otakoid) adı verilir. Çoğu kez vücudun savunma reaksiyonu olarak açığa çıkan bu maddeler (histamin gibi) vücuda zarar verebilir. Bu nedenle bir kaçı dışında (prostaglandinler, serotonin gibi) sağaltımda pek önemleri yoktur.
İlaç örnekleri: Başlıcaları histamin, serotonin (5-hidroksitriptamin, 5HT), anjiyotensin (anjiyotrensin II, AII), plazma kininleri, prostaglandinler (PGF2α analoğu kloprostenol, dinoprost, luprostiol, tiaprostol, fenprostalen; PGE2 analoğu dinoproston) ve sitokinlerdir. Veteriner hekimlikte sağaltımda öneme sahip olanların başında prostaglandinler ile histamin ve 5-HT antagonistleri gelir.
Etkileri: Histamin, vücudun hasara uğrayan her noktasında serbestlenir. Büyük bölümü hasara uğrayan dokudaki mast hücrelerinden ve kan bazofillerinden gelir. Aşırı hassasiyet olgularında ve özellikle anafilaktik şokta serbestleşerek damarlarda genişlemeye, bronşlarda daralmaya, kaşıntı ve ağrıya, mide salgısında artışa neden olur. Serotonin, farklı türlerde değişken etkilere neden olan bir yerel hormondur. Düz kaslı yapılar, merkezi ve çevresel sinirler üzerindeki etkileri belirgindir. Uyku, bağırsak hareketleri, vücut ısısı düzenlenmesi, insanlarda ruh hali ve davranış üzerine etkisi bulunur. Anjiyotensin, damarlarda çok güçlü daralmaya ve kan basıncında artışa neden olan peptit yapılı bir yerel hormondur. Ayrıca, böbrek üstü bezinden aldesteron salgılanmasına ve böbreklerden sodyum tutulmasına neden olur. Prostaglandinler veteriner hekimlikte kullanım alanı bulan en önemli yerel hormondur. Öncelikli etkileri üreme sistemi üzerinedir. Sarı cisimciğin gerilemesini sağlar.
Kullanılmaları: Histaminin insanlarda klinikte kullanıldığı yerler mide asit salgılanma testi, feokromositoma tanısı, akciğer fonksiyon testidir. Ancak, veteriner hekimlikte bu amaçla kullanımı bulunmamaktadır. Serotonin ve anjiyotensin de klinikte kullanım alanı bulmaz. Prostaglandinlerden PGF2α veteriner hekimlikte sığır, koyun, keçi, kısrak, domuz başta olmak üzere hemen hemen pek çok evcil hayvan türünde, özellikle yumurtalık kistlerinin tedavisi, istenmeyen gebeliklerin sonlandırılması, gecikmiş doğumun başlatılması, kızgınlığın senkronize edilmesi, yalancı gebeliğin tedavisi amacıyla kullanılır. PGE2 jeli kuşlarda yumurtanın güç çıkarılması durumlarında yerel uygulama şeklinde kullanılır.
Yerel Hormon Antagonistleri
Histamin, serotonin gibi yerel hormonların zararlı etkilerini ortadan kaldıran antagonistleri, sağaltımda daha fazla uygulama alanı bulur.
Histamin Antagonistleri
Histamin antagonistleri farmakolojik (antihistaminikler), fizyolojik ve açığa çıkmayı önleyenler şeklinde sınıflandırılabilir. Vücutta açığa çıkan histaminin etkisini tersine çeviren ilaçlara antihistaminikler adı verilir. Alerjik etkilerin kontrolünde klasik antihistaminikler olan histamin-1-reseptör (H1-R) blokörleri (önleyen) önemlidir.
İlaç örnekleri: H1-R blokörü antihistaminiklerden klorfeniramin, klemastin, siproheptadin, hidroksizin, terfenadin, difenhidramin, prometazin ve trimetazin; H2-R blokörlerinden ranitidin, simetidin ve famotidin başlıcalarıdır.
Etkileri: H1-R ve H2-R blokörleri histaminin etkisini söz konusu reseptörler düzeyinde engelleyerek alerjik belirtileri ve mide asit salgısını önler/kontrol eder
Kullanılmaları:. Antihistaminikler veteriner hekimlikte kedi ve köpeklerde alerjik olaylar ile mide asit salgısını kontrol amacıyla sınırlı bir kullanım alanı bulurlar. Ayrıca, bazı antihistaminiklerin hayvanları yatıştırıcı etkilerinden dolayı ve seyahat hastalığındaki kusmayı kontrol amacıyla da kullanımı söz konusudur.
Serotonin Antagonistleri
İlaç örnekleri: Ketanserin, ondansetron, cisaprid.
Etkileri: Vagal sinir sonlarında veya beyinde kemoreseptör trigger zon(CTZ)’da bulunan 5HT3 reseptörleri bloke ederek bulantıyı keserler.
Kullanılmaları: Ondansetron, diğer kusma kesicilerin etki etmediği, sisplatin gibi kanser tedavisinde kullanılan ilaçların neden olduğu kusmayı önlemek amacıyla köpeklerde kullanılır.
Anjiyotensin Antagonistleri
İlaç örnekleri: Kaptopril, enalapril.
Etkileri: Anjiyotensin I’in II’ye dönüşümünü sağlayan dönüştürücü enzimi (anjiyotensin dönüştürücü enzim, ACE) engelleyerek damar direncini azaltır ve kan basıncını düşürür.
Kullanılmaları: Hayvanlarda hipertansiyonda, damarların genişletilmesi ve tansiyonun düşürülmesi amacıyla kullanılırlar