Genel Vergi Hukuku: Üçüncü Kişi Ödevliler
Üstlendikleri ödevler, vergi sorumlusunun üstlendiği ödevlere benzemeyen vergi ödevlileri de vardır. Doktrinde, “üçüncü kişi ödevliler” olarak adlandırılan bu kişilere vergi ödevi ilişkisinde, vergi borcu ödeme ve şekli ödevlerin tamamen dışında, bilgi verme ve bildirimde bulunma, denetleme-kontrol gibi, niteliği itibariyle tamamen farklı ödevler yüklenmiştir. Hemen belirtmek gerekir ki “üçüncü kişi ödevli” kavramı Vergi Usul Kanunu’nda tanımlanmış bir kavram da değildir. Yukarıda da belirtildiği üzere, üçüncü kişi ödevliler, vergi borcu ilişkisinde değil, vergi ödevi ilişkisinde yükümlülükler üstlenmiş kimselerdir. Daha önce de değinildiği üzere, vergi mahremiyetini ihlal etmemeyi üstlenmiş vergi yargıçları, yükümlünün özel işlerini yapmamayı üstlenmiş vergi idaresi çalışanları, ihbarla ödevlendirilmiş muhtarlar vergi ödevlileri arasında yapılan sınıflandırmada bu kategoriye girerler. Zira, bu kimselerin vergisel ödevlerinin konusunu, yükümlünün maddi veya şekli ödevlerini yerine getirmek dışında kalan birtakım ödevler oluşturmaktadır. Vergi yasalarımızda, yükümlünün maddi ve/veya şekli ödevlerinin dışında ödevlerle görevlendirilmiş vergi ödevlilerine ilişkin başka örnekler de bulunmaktadır. Vergi yasalarımızda bazı ödevliler, bilgi verme ve bildirim ödevini yerine getirmekle yükümlendirilmişlerdir. Örneğin, VUK m. 148-149 uyarınca bilgi vermek zorunda olanlara, VUK m. 150 uyarınca, ölüm vakalarını bildirmekle ödevli kimselere, VUK m. 226 uyarınca tasdik ettikleri defterlere ait bilgileri bildirmekle ödevli tasdik makamlarına, Harçlar Kanunu’nun m. 69 uyarınca, devredene, iktisap edene ve gayrimenkule ilişkin birtakım bilgileri bildirmekle ödevli tapu ve kadastro idarelerine, Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu’nun m. 13/1 uyarınca, kayıt ve tescil ettikleri motorlu taşıtların bu taşıtların cins, nevi, nitelik vb. bilgilerini vergi idaresine bildirmekle ödevli sicil memurlarına yüklenen ödevler vergi borcu ilişkisinden kaynaklanan şekli ödevlerden farklıdır.
Vergi yasalarımızda denetime ilişkin birtakım ödevleri yerine getirmekle görevlendirilmiş olanlar da üçüncü kişi ödevli statüsündedirler. Denetimle ilgili ödevler, verginin, mevzuata uygun olarak ödenip ödenmediğini kontrol etmek biçiminde olabileceği gibi, sadece verginin ödenip ödenmediğini kontrol etmekten ibaret de olabilir. Bu bağlamda, vergi yasalarımızda, denetim ödevlerini yerine getirmedikleri takdirde vergisel yaptırımlara tabi tutulacak olan üçüncü kişi ödevlilere örnek olarak meslek mensupları gösterilebilir (VUK mük. m. 227).