5. Ünite – Vergi Mükellefiyeti ve Sorumluluğu Özet Genel Vergi Hukuku Ünite 5 Özet
Vergi mükellefi ile vergi sorumlusunu ayırt etmek
Vergi yükümlüsü vergi kanunları gereği şahsında vergi ödevi doğan kişidir. Kaynağı sadece kanun olan bu vergi ödevi, şekli olabileceği gibi maddi de olabilir. Vergi sorumlusunun şahsında ise bir vergi ödevi doğmaz. Vergi sorumlusunun ödevi bir başkasının yani yükümlünün şekli veya maddi ödevlerini yerine getirmektir.
Maddi vergi ödeviyle şekli vergi ödevlerini ayırt etmek
Maddi vergi ödevi vergi borcunu ödeme ödevidir. Bu ödev kural olarak yükümlü şahsında doğar ve bu nedenle yükümlü tarafından ifası gerekir. Buna karşın şekli vergi ödevi vergi borcunu ödeme ödevi dışındaki ödevleridir. Bu bağlamda beyanname vermek, defter tutmak, belge düzenlemek şekli vergi ödevlerine örnektir. Maddi ve şekli vergi ödevleri kanun öngörüsüyle yükümlü yerine sorumlu tarafından yerine getirilir.
Kanuni temsilci sıfatına bağlanan vergisel sonuçları açıklamak
Kanuni temsilcilik esasen bir vergi sorumluluğu türüdür. Bu anlamıyla kanuni temsilci kendi şahsında gerçekleşmiş olmamasına rağmen bir başkasının, yani yükümlünün maddi veya şekli ödevlerini ifa etmek durumundadır. Bu sıfat kanuni temsilciye ancak kanunla verilebilir. Kanuni temsilci, temsil edilenle ilgili ödevi yerine getirmezse asıl yükümlüye gidilir. Eğer ödevi kanuni temsilci yerine getirmişse vergi aslı ve gecikme faizi için asıl yükümlüye rücu edilebilirken vergi cezası için rücu edilmesi söz konusu değildir. Şirketlerde ise ceza da doğrudan temsil edilen şirkete kesilir.
Vergi kesenlerin sorumluluklarını açıklamak
Vergi kesenler kanun gereği yaptıkları ödemelerden vergi keserek idareye aktarmak durumunda olan kişilerdir. Bu bakımdan vergi kesenler asıl yükümlünün hem şekli hem de maddi vergi ödevini yerine getirirler. Vergi kesenlerin bu ödevleri kanundan doğar. Vergi kesenler, kanundan doğan sorumluluklarını ihmal edecek olursa ödenmeyen vergi, gecikme faizi ve cezası bu kişilerden istenir. Vergi kesen bu şekilde ödemek zorunda kalacağı vergi ve gecikme faizini asıl yükümlüye rücu edebilir. Ancak cezanın rücu edilmesi mümkün değildir.