Genel Vergi Hukuku: Yargı Yoluna Başvurma Hakkı
Yargı yolu bir yandan uyuşmazlığı ortadan kaldırmaya yönelik iken diğer yandan hukuk devletinin ilkeleri gereği idarenin yargısal denetimi yoluyla vergi işlemlerinin yasalara uygunluğunu sağlayarak vergilerin kanuniliğini geçerli kılmaktadır. Vergi uygulamaları sırasında ortaya çıkan uyuşmazlıklar için mükellefler doğrudan yargı yoluna gidebilecekleri gibi önce idari yola gidilmesine rağmen sonuç alınamaması halinde yargı yoluna da gidilebilir. Anayasanın 36. maddesine göre “Herkes, meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir.” Öte yandan Anayasa idarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolunun açık olduğunu ifade etmiştir (md.125). Türk hukukunda ilke olarak vergi mükelleflerinin hukuki durumunu etkileyen icrai nitelikteki sübjektif-bireysel vergisel işlemlere karşı idari yargı düzeni içinde yer alan vergi mahkemelerine dava açılabilir. Vergi hukukunda icrai işlem olarak nitelendirilen işlemlerin başında tarh işlemi ve vergi cezası kesilmesi gelmektedir. Bu nedenle Vergi Usul Kanunu’nda mükellefler ve kendilerine vergi cezası kesilenlerin tarh edilen vergilere ve kesilen cezalara karşı vergi mahkemesinde dava açabilecekleri ifade edilmiştir (md. 377). Vergi Usul Kanunu’nun 378. maddesinde mükelleflerin beyanı üzerine tarh edilen vergilere karşı dava açamayacakları ifade edilmekle birlikte, beyannamelerini ihtirazı kayıtla vermeleri halinde kendi beyanına karşı da dava açabilmektedirler. Diğer taraftan, “anayasa şikayeti” olarak da adlandırılan bireysel başvuru yolu, ülkemizde 2012 yılından itibaren uygulanan bir yargı yoludur. Mükellefler olağan kanun yollarını tükettikten sonra, Anayasa’da güvence altına alınan temel hak ve özgürlüklerden, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuruda bulunabilirler (md. 148/3).